Yenidoğan tarama testleri , sağlıklı olarak dünyaya gelen bebeklerde , henüz belirti vermeye başlamamış olası bir metabolik sağlık sorununun belirlenmesi için uygulanmakta olan en etkin sağlık hizmetlerinden biridir. Böylece sorun yerleşip kalıcı etkileri ortaya çıkmadan önlemler alınabilir , tedaviye yanıt daha başarılı olur.
Doğumsal metabolizma hastalıklarının bir kısmında erken tedavi ile geriye dönüşümsüz kalıcı hasar ya da ölümün engellenmesi, amacıyla günümüzde doğum yapılan tüm sağlık kurumlarında yenidoğan taraması uygulanmaktadır.
İçindekiler
1. Yenidoğan tarama testi ve zeka testi (topuk testi) aynı şeyler midir?
Doğumsal metabolizma hastalıklarının bir kısmında erken tanı konulamadığı takdirde zeka geriliği de tabloya eşlik ettiği için bu tarama testi de halk arasında zeka testi olarak bilinmektedir. Aslında bu test bebeğin zeka düzeyini belirleyen bir test değildir.
2. Gebelikte uygulanan zeka testi ile doğumdan sonra alınan zeka testi aynı şeyler midir?
Hayır ikisi tamamen farklı testlerdir. Gebeliğin ikinci trimesterinde (2.üç ayında ) anneye uygulanan tarama testi bebekte olası beyin-omurilik gelişimsel hastalıkları, Down Sendromu(Monl bebek) başta olmak üzere bazı kromozom hastalıklarının tanınması amaçlı uygulanmaktadır. Doğumdan sonra yapılan tarama testi ise bebeğin metabolizmasındaki olası problemleri taramak içindir. Bu tip hastalıklarda da bebeğin zeka gelişimi etkilendiğinden, gebelikte yapılan üçlü teste de halk arasında zeka testi denmektedir. Ancak gebelikte ve doğum sonrası yapılan iki test biribirinden farklıdır, ayrı hastalıklar tarandığından mutlaka iki test de uygulanmalıdır.
3. Tarama testi ne zaman alınmalıdır?
Her yenidoğan tarama örneği 3-6 günler arasında alınmalıdır. Böylece bebek , bir süre proteinle beslenmiş ve sindiremediği madde kanda birikmiş olur. Örnek alınma yaşı hiçbir zaman ilk haftayı geçmemelidir . İlk 24 saatte kan örneği alınmışsa yalancı negatiflik olasılığı nedeniyle 15 gün sonra ikinci örnek alınmalıdır. Küvöz bakımı ya da antibiyotik tedavisi alan bebeklerde 1. haftada kan örneği alınabilir ancak bebeğin özel durumu kan örneği alınan karta not edilir.
4. Tarama testi nasıl yapılmaktadır?
Topuktan alınan kan örneklerinin özel bir kağıda emdirilmesi daha sonra da tahlilin yapılacağı laboratuvara gönderilmesi şeklinde yapılmaktadır.
Standart tarama testlerinde sadece fenilketonüri, hipotiroidi ve biotinidaz eksikliği taraması uygulanmaktayken , ekonomik ve teknolojik olanakları yüksek olan merkezlerde aynı miktar kan örneğiyle 35’in üzerinde metabolik hastalığın taraması yapılabilmektedir.
5. Test sonuçları nasıl bildirilir?
Standart tarama testinde sadece hastalık olasılığı beliren bebekler geri çağrılmaktadır. Kapsamlı tarama testi sonuçları ailelere rapor edilmektedir.
6. Tarama testinde şüpheli sonuç çıkarsa ne yapılmalıdır?
Tarama merkezlerinde testi şüpheli sonuçlanan yenidoğanlar çağrılarak yeni bir kan örneği alınır. İkinci testte pozitif sonuç bulunanlara gerektiğinde daha ayrıntılı incelemeler için testler uygulandıktan sonra tedavi ve/veya diyet başlanır.
