Sorularla Bağırsak Parazitleri

1. Bağırsak paraziti nedir, nasıl bulaşır, ülkemizdeki  durum nedir?

 Bağırsak  paraziti  genellikle  gözle  görülmeyen  yumurtaların  ağızdan  alınması  sonucu, bunların   gözle  görülen  kurtçuklara  dönüşmesi ve  sindirim  sistemimizde  yaşamaya  başlamasıyla  sonuçlanan  bir  enfeksiyon  hastalığıdır.  Parazit  enfeksiyonlarına  aslında  enfestasyon  denir.  Ancak  kafa  karıştırmamak için  biz  yine  de  kısaca  enfeksiyon  terimini kullanacağız. Bunların boyu  1-2 mm olan  ince  kıl  kurdundan,  boyu 1-2  metreyi bulan  Ascarise  kadar birçok  çeşidi  vardır. Bağırsak parazitleri dünyada gelişmekte olan bütün ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de önemli sağlık sorunlarından bir tanesidir. Özellikle çocukları etkileyen bu parazitler, onların gelişimini büyük ölçüde engellemektedir.

Küçük yaştaki çocuklar toz toprakla oynamaya, her şeyi karıştırıp ellemeye ve ağızlarına götürmeye bayılırlar. Dolayısıyla parazitlerle daha sık karşılaşmaları da normaldir. Bu tip hastalıklar, büyüme çağındaki çocuklar başta olmak üzere tüm yaş gruplarını etkilemektedir.

Anne sütünden ek besinlere geçişle birlikte, özellikle besin hazırlarken hijyen kurallarına dikkat edilmemesi durumunda da parazitler çocuğa bulaşmaktadır. Ayrıca, sosyo-ekonomik düzey, iklim, çevre koşulları, yaşam biçimi, beslenme ve temizlik gibi faktörlere bağlı olarak parazitlerin görülme sıklığı da farklılık göstermektedir.

Bağırsak parazitleri genelde; hijyen kurallarına uyulmamasıyla, evlerdeki temizliğin gerektiği gibi yapılmamasıyla, çiğ sebze ve meyvelerin iyi yıkanmadan tüketilmesiyle, pişmemiş etlerin yenmesiyle bulaşmaktadır. Aynı zamanda, parazit yumurtalarının döküldüğü çarşaf ve çamaşırlardan, kirli sulardan, topraktan, enfekte hayvandan da geçebilir. Özellikle çocukların bulunduğu okul ve yuvalarda bunlara çok dikkat etmek gereklidir. En çok ellenen kapı kolları, yemek yenen ortamlar ya da oyuncaklar düzenli olarak gerektiği gibi temizlenmelidir.

2. Bağırsak parazitleri ne gibi belirtilere yol açar?

Bağırsak  parazitinin  tipine  göre  çok  farklı  belirtiler  olabilir. Genel olarak  değerlendirirsek,  karın  ağrısı,  iştahsızlık,  gelişme  geriliği,  ağızdan  salya  akması,  bazen  diş  gıcırdatma  gibi  belirtiler  olabilir,  ancak  siz de  takdir  edersiniz  bunların  hiçbirisi  barsak  parazitine  özgü  belirtiler  değildir.  Başka  durumlarda  da  görülebilir. Sık karın ağrısı-krampları(açlıkta daha fazla), şiddetli gaz, geçici-tekrarlayan ishaller, dışkıda yumuşama veya keçi pisliği gibi dışkılama, burun kaşıntısı, makatta kaşıntı, yastığa salya akması, diş gıcırdatma, dil kenarında kabartılar, kilo alamama, sabah bulantıları, ağız kokusu, iştahsızlık veya aşırı yemeye  rağmen  kilo  alamama, vücutta kaşıntılar.

Tenya(Şerit) gibi bazı parazitler anüsten dışarı dökülüp hasta tarafından görülebilirler,  ya  da makat  ağzında  kıl  gibi  hareketli  yine  açık  krem  rengi  parazitin görülmesi  kıl  kurdu  teşhisi  koydurur.

Parazitin cinsine bağlı olarak; uzun süreli parazite maruz kalınca; kansızlık, bağırsak tıkanması, büyümede gecikme, akciğer      belirtileri(parazitin  yaptığı  alerjik  reaksiyona  bağlı olarak,  astım  gibi  durumlar), karaciğer-  dalak büyümeleri, bazı  parazitler ile alerjik, ürtiker  (kurdeşen) gibi  deri döküntüleri, hatta ağır organ hasarları bile olabilir. (Beyinde,  karaciğerde, dalakta,  akciğerde  amip  apseleri veya  kist  hidatik hastalığı  gibi)

Aşağıdaki videoda Uzm. Dr. Anıl Yeşildal “Bağırsak parazitleri” hakkında bilgiler veriyor.

3.Bağırsak parazitleri kaç çeşittir?

Öncelikle  erişkini  de  mikroskobik  boyutlarda   olan  giardia  ve  amip  gibi protozoal  enfeksiyonlar  ve  erişkinini  kurt  veya  kurtçuk  şeklinde  görebildiğimiz  helmint  enfeksiyonları  diye  2  ana  gruba  ayırabiliriz.  Helimintler de  çok  çeşitlidir,  halk  arasında  şerit  denen Tenia,  kıl kurdu  denen enterobius, barsak  solucanı denen  ascaris en  sık  görülenleridir.

4.Belirtiler, parazit vücuda alındıktan ne kadar zaman sonra ortaya çıkar?

Bu  sorunun  cevabı  parazitin  çeşidine  göre  çok  değişkendir. Ama  genel  olarak  basit  soğuk  algınlığı  gibi  2-3  gün,  suçiçeği  gibi  2-3  hafta kadar  kısa  süreler  olmadığını söyleyebiliriz. Kıl  kurdu  için bu  süre  1-2  ay  iken ,  sığır  tenyasında  2-3  ay,  bazı  domuz  tenyası  türlerinde  de  1  yıla  kadar  uzayabilir.  Yine  Ekinokok  türü  köpekten bulaşan  parazitin  neden  olduğu  kist  hidatik  de  yılda  1  cm  kadar  çok  yavaş  büyüyebilir  ve  yıllarca  belirti  vermeyebilir.

5. Hastalığın anlaşılması için hangi tetkikler yapılır?

Bağırsak  parazitinden  şüphelenildiği  zaman öncelikle dışkıda parazit aranması, gibi tetkiklere başvurulur. Sonuç negatif çıksa da, parazitten  çok  şüpheleniyorsak tahlil defalarca (örneğin üç gün üstüste) tekrarlanabilir. (Çünkü  parazitin  yumurtası  her  an  dışkıda  görülemeyebilir) Bazen  mikroskopla  görülemeyen  durumlarda  özellikle  giardia  ve  amip gibi parazitler için  dışkıda özel  antijen  testleri  de    yapılabilir. Özellikle  makatta  şiddetli  kaşıntı  varsa, halk  arasında   kıl  kurdu diye  tabir  edilen  oksiyür için selofan  bant yöntemi uygulanarak parazitin  anüs  ağzına  bıraktığı yumurtalar da aranabilir. Tanısı  güç  olan özellilkle  amip  apsesi  veya  kist hidatik  gibi  kronik  parazit  hastalıklarında nadiren  kanda  da  amip  ve ekinokok  gibi  parazitlere  karşı  bağışıklık  siteminin  oluşturduğu  ak.lar  da  aranabilir. Yine  kist  ve  amip  apsesi  şüphelenilen  yere  göre Ultrason,  tomografi,  MR  gibi  görüntüleme  yöntemleri  de gerekebilir?

6. Çocuğun yanı sıra diğer aile bireylerine de tahlil yapılmalı mıdır?

Genellikle ailede bir  kişiye kesin  tanı  konması yeterli olur.  Aile  tedavisi  yapılacaksa  genellikle bir  vakaya  tetkik  yapmak  yeterlidir.  Özel  durumlarda  hastayı  takip  eden  doktor  diğer  bireylere  de  tetkik isteyebilir.

7. Bağırsak parazitlerinin türlerine göre farklı ilaçlar mı kullanılır?

Türe  göre  ilaçlar  çok  değişkendir.  O  yüzden  dışkıda  yumurtası  tanınmadan  veya  dışarıya  çıkmış  parazitin  kendisi  doktor  tarafından  görülmeden  tedavi  verilmesi  doğru  olmayacaktır.

8. İlaçlar ne kadar süreyle kullanılır?
   

   Kıl  kurdu,  tenya  gibi  basit  parazitler  genelde 1-2  günlük  tek  dozluk  tedavilerle  iyileşir. Sıklıkla  15  gün  sonra  bu  tek  doz  tekrarlanır. Ascaris  gibi  yuvarlak  solucanlar ile,  giradia- amip  gibi  mikroskobik parazitler   8-10 gün  sürede  tedavi  eldir. Amip apsesi  ve  kist hidatik  durumlarında,  çok  uzun  süreli  ilaç  kullanımının  yanında  ameliyat  gereken  vakalar bile olabilir.

9. Parazit tedavisinde ilaçları bütün aile mi kullanmalıdır?

Bu  yaklaşım  en  sık  ve  standart  olarak  kıl  kurdunda  uygulanır ,  çünkü  aile  içi  en  sık  ve  kolay  bulaşan  parazit  enfeksiyonu  budur.  Tekrarlayan  amiplerde  de  aile  tedavisi  önerilebilir. Bunun  dışında  vakayı izleyen  doktor  gerek  gördüğü  hallerde  tüm  parazitlerde aile  tedavisi  uygulayabilir?

10. Parazit kapan çocuğa ne kadar yatak istirahati gerekir?

Amip  apsesi  ve  kist  hidatik  gibi  nedenlerle  ameliyat  olmadığı  sürece  basit  parazit  enfeksiyonlarının  hiçbirisinde  yatak  istirahati  gerekmez.

11. Çocuğu hastalık süresinde hangi yiyecek ve sıvılarla beslemeliyiz; hangilerinden kesinlikle kaçınmalıyız?

Parazit  enfeksiyonu aslında  bir  hastalık  süreci de  sayılmamalı. Aslında bu  süreçte  özel  bir  beslenme  şekli  yoktur.  Ancak  tekrar  enfeksiyonu  önlemek  için  bazı  önlemler  gerekir.

12. Çocuğun tüm kıyafetlerini yıkamak gerekir mi yoksa iç çamaşırları ve çarşaf, nevresim takımları yeterli midir?

Öncelikle  tüm  iç  çamaşırlarının  ve  çarşafların  100 C’de  kaynatılması  ve  tersten  dikişlerinin  kızgın  ütüyle  ütülenmesi  önerilir.  Ancak  sık  tekrarlayan  enfeksiyon  varsa  o zaman  tüm  kıyafetler  de  yıkanabilir, ancak  renkli  normal  kıyafetler  kaynatılamayacağı  için  çok  da faydalı  olmayabilir.  Bu  uygulama  genelde  sadece  kıl  kurdu  için  uygulanır. Diğer  parazitlerin  yumurtası  sadece  dışkıda  bulunduğundan çoğu  zaman  böyle  bir  uygulama  gerekmez.

13. Bebekleri bağırsak parazitlerinden korumak için nelere dikkat edilmeli?

Her şeyden  önce bebekler, ilk  6 ay sadece anne sütüyle beslenmelidir.
Mamayı  hazırlayan  kişinin  tırnakları  kısa  kesilmiş  olmalı,  mama  hazırlamadan  önce  sabunla  mutlaka  ellerini  yıkamalı  ve  mama  için  kaynamış  ılınmış  bir  su  kullanılmalıdır.

14. Barsak parazitinden korunmak için beslenme, tuvalet el temizliği gibi konularda nelere dikkat etmeliyiz?

Şüpheli sular içilmemelidir. Sebze ve meyveler yenmeden önce iyice yıkanmalıdır.
Dışarıda iyi yıkandığı şüpheli salatalar, ıspanak gibi az pişmiş ya da pişmemiş sebzeler yenmemelidir. Çiğ et ve ürünleri tüketilmemelidir.
Çocukların toprakla oynadığında ellerini ağızlarına götürmeleri engellenmelidir.
Tuvalet temizliğinde anüse dokunulmamalı, sadece tuvalet kağıdıyla temizlik yapılmalıdır.
Tırnaklar kısa tutulmalıdır. Toplu yerlerde ve evlerde mümkün olduğunca musluk ve kapı kolu temizliğine önem gösterilmelidir. Kaliteli sıvı sabunlar tercih edilmelidir. Tuvaletten sonra mutlaka eller yıkanmalı ve alışkanlık haline getirilmelidir.
İç çamaşırlar yıkanırken kaynatılmalı ve ütülenmelidir. Sokak hayvanlarıyla temas en aza indirgenmelidir. Özellikle çocukların bir arada  bulundukları okul ve yuvalarda bunlara çok dikkat etmek gereklidir. En çok ellenen kapı kolları, yemek yenen ortamlar ya da oyuncaklar düzenli olarak gerektiği gibi temizlenmelidir.