Dünyadaki hızlı değişim ve gelişime bağlı olarak küreselleşme süreci uluslararası seyahatlerin de her geçen yıl artmasına neden olmaktadır. 2009 yılında 880 milyon olarak bildirilen uluslararası ulaşım sayısının 2020 yılında 1.6 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Hava, kara ya da su yolu ile yapılabilen bu seyahatler sağlık açısından çeşitli riskler içermektedir. Yolcunun iklim değişikliğine maruz kalması, farklı yiyecek içecekler alması, çeşitli enfeksiyöz ajanlarla teması çeşitli hastalıklara ve ciddi sonuçlara yol açabilmektedir. Özellikle hijyen ve sanitasyon koşullarının yetersiz olduğu ülkelere seyahat edenlerde enfeksiyonlardan korunmak özel önem taşımaktadır. Seyahatler ayrıca enfeksiyonların olduklarından başka bölgelere taşınmalarına ve/veya global yayılmalarına da neden olmakta ve riskler kişisel olmaktan çıkıp halk sağlığını tehdit edici boyutlara ulaşabilmektedir.
Aşağıdaki videoda Uzm. Dr. Cengiz Uzun, “Erişkin Aşılama ve Seyahat Hastalıkları” konusunda bilgiler veriyor.
Seyahat edenlerin sağlığını korumak için seyahat öncesi yapılması gerekenlerin dikkatli bir planlaması gereklidir.
Seyahate gidecek olan kişinin seyahatin özelliği ve süresine göre değişmekle beraber en az 4-8 hafta önce bir tıbbi danışma alması önerilmektedir
Bu danışma sırasında belirlenecek risk faktörlerine göre gerekli aşılamaların ve profilaktik tedavilerin uygulanmasına karar verilecektir. Uygun planlama için seyahatle ilişkili riskleri belirlemek esastır ve bu riskleri belirleyen anahtar faktörler arasında şunlar yer almaktadır: Ulaşımın şekli, gidilen yer (bölgedeki enfeksiyon hastalıklarının epidemiyolojisi), seyahatin süresi ve mevsimi (nem, ısı, atmosferik değişimlere maruziyet), seyahatin amacı, konaklama standartları ve gıda hijyeni (tıbbi hizmetlere ulaşım ve temiz su), yolcunun tutum ve davranışları, yolcunun mevcut sağlık durumu ve kronik hastalıkları (ayrıca çocuk, gebe, emzikli ve engellilerde özel durumlar), yolcunun seyahat zamanına kadar olan rutin aşılanma durumu.
Güvenli bir seyahat için kişilerin uyması gereken 10 öneri:
- Yüksek riskli yolcular mutlaka tıbbi danışma almalıdır.
- Kişi aşılama durumunu gözden geçirmeli ve seyahat bölgesine göre gerekli aşıları yaptırmalıdır.
- Yüksek riskli yolcular bir haftadan uzun sürecek seyahat öncesinde sağlığını garanti altına almalıdır.
- Altı saati aşacak havayolu seyahatlerinde derin ven trombozuna karşı önlem alınmalıdır.
- Turist diyaresini önlemek için gidilecek bölgede hangi yiyecek ve içeceklerin güvenli olduğu bilgisi edinilmelidir.
- Sıtmanın endemik olduğu bölgelere gidiliyorsa uygun önlemler alınmalıdır.
- Dünyanın gelişmekte olan bölgelerinde kazaya uğramamak için dikkatli davranılmalı, aşırı egzersizden, güvenli olmayan cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
- Çok yüksek rakımlı (≥2.150 metre) bir bölgeye gidiliyorsa asetazolamid alınmalıdır.
- Şistozomiyazisin endemik olduğu bölgelerde tatlı sularda yüzülmemeli, klorlu olduğundan emin olmadıkça havuza girilmemelidir.
- Tüm kesi, sıyrık ve hayvan ısırıkları derhal sabun ve bol su ile yıkanmalıdır.
Seyahat edenler için potansiyel risk oluşturan enfeksiyon hastalıkları bulaşma kaynağına göre aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir:
Gıda ve su kaynaklı olanlar: Kontamine yiyecek ve içeceklerin alınması ile ortaya çıkan hastalıklar arasında seyahat diyaresi (turist ishali), hepatit A, tifo ve kolera bulunmaktadır.
Vektörle bulaşanlar: Sivrisinek, kene gibi böcekler aracılığıyla insana geçen hastalıklar arasında sıtma (malaria), sarı humma (yellow fever), dang humması (dengue), Japon ensefaliti, çikungunya ateşi (chikungunya) ve kene ensefaliti sayılabilir.
Zoonozlar: Hayvan ısırığı ile veya hastalıklı hayvan ürünlerine temas ile ya da hastalıklı hayvansal gıdaların tüketilmesi ile geçen hastalıklardır. Kuduz, tularemi, brusellozis, leptospirozis ve viral hemorajik ateş bu grup hastalıklardandır.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar: Hepatit B, insan immün yetmezlik virüsü/edinilmiş immün yetmezliği sendromu (HIV/AIDS) ve sifiliz güvenli olmayan cinsel ilişki ile insandan insana geçebilen enfeksiyon hastalıklarıdır.
Kan ve kan ürünleri ile bulaşanlar: Sıtma, hepatit B ve HIV/AIDS başlıca örneklerdir.
Damlacık yolu ile havadan bulaşanlar: Açık/aktif akciğer tüberkülozu, kızamık, kabakulak, suçiçeği, akciğer vebası ve pönomoni ile seyreden hemorajik ateş, difteri, boğmaca, pnömoni, menenjit gibi birçok enfeksiyon hastalığı insandan insana enfekte damlacıkların hava yolu ile yayılması sonucu bulaşmaktadır.
Topraktan bulaşan hastalıklar: Şarbon, tetanoz, bazı parazitler, bazı mantar enfeksiyonları toprak ile doğrudan temas ya da toprak bulaşmış gıdaların alınması ile bulaşabilmektedir.
