İçindekiler
Sarılık Nedir?
Halk arasında bulaşıcı sarılık olarak bilinen hepatitlere genel anlamda kısaca sarılık ismi verilir. Ancak aslında sarılık bir hastalık değil bir belirtidir. Yani her sarılığın bulaşıcı olmadığını bilmek çok önemlidir. Kanda bilirubin dediğimiz sarı-turuncu renkli maddenin cilt-cilt altı, mukozalar ve göz aklarında birikmesi sonucu sarı bir renk görüldüğü için bu ismi alır. Bu birikimin olabilmesi için bilirubin üretimi artmalı veya atılması yavaşlamalıdır. Bilirubin alyuvar dediğimiz kırmızı kan hücrelerindeki oksijeni taşıyan hemoglobin isimli maddenin yıkılması sonucu ortaya çıkar.
Sarılık birçok nedenle ortaya çıkabilir, bunları oluşum mekanizmalarına göre gruplarsak, karaciğer öncesi, karaciğerle ilgili ve karaciğer sonrası nedenler diye 3 ana gruba ayırabiliriz.
Kaç tipi vardır?
1)Hemolitik sarılıklar: Bu tip sarılık karaciğer öncesi(pre-hepatik) nedenlerle oluşmaktadır. Burada bilirubinin aşırı üretimi söz konusudur, sebebi de alyuvarların 120 gün yerine , normalden daha kısa sürede parçalanmasıdır. Kandaki alyuvar hücrelerinin parçalanmasındaki hızlanmayla giden bazı kan hastalıklarında görülür, talasemiler (akdeniz anemisi), herediter sferositoz gibi kan hastalıkları bu gruptandır. Yenidoğanlarda kan uyuşmazlığına bağlı gelişen aşırı sarılığın nedeni de bu dur.
2)Tıkanma sarılıkları: Bu safra yollarının bir taş veya tümör nedeniyle tıkanması sonucu oluşan karaciğer sonrası (post-hepatik) oluşan sarılığın tipidir. Safra ile bağırsağa atılamayan bilirubin kanda birikir, bu kişilerin dışkısı beyaza yakın bir renkte olabilir.
3)Karaciğerle ilgili: Alkol, ilaç veya herhangi bir zehirli madde veya virüslerle oluşan hepatitler bu gruptandır. Bu durumda karaciğer hücreleri hasar görmüştür, bu yüzden bu tip sarılığa tıp dilinde “Hepatoselüler sarılık” adı da verilir. Bu tipte diğerlerinden farklı olarak karaciğerden salgılanan AST(ST) ve ALT(SGPT) isimli enzimler de çok yükselmiştir.
Bulaşıcı viral hepatitlerle ilgili daha detaylı bilgi almak için aşağıdaki makalemizi okuyabilirsiniz.
4)Yenidoğan sarılığı: Aslında bu grup, bir hastalık değil, kan uyuşmazlığı yoksa çoğu zaman kendiliğinden geçen bir durumdur. Bebeğin alyuvar hücrelerinin ömrünün biraz kısa oluşu ve karaciğer hücrelerinin henüz tam olgunlaşmamasına bağlı geçici bir durumdur. Daha detaylı bilgiye aşağıdaki makale ve video gibi kaynaklarımızdan ulaşabilirsiniz.
Bebeklerde Sarılık-Yenidoğan Sarılığı
Bebeklerde Sarılık Neden Sık Görülür?
Bebeklerde Sarılık Olunca Doktora Gitmeli mi?
Bebeklerde Sarılık Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bebeklerde Sarılık Ne Zaman Ciddiye Alınmalı?
Tanısı nasıl konur?
Genel tanı sadece gözle bakarak bu rengin fark edilmesiyle konur, ancak yapılan test ve incelemeler yukarıda saydığımız nedenleri ayırt etmek için yapılır. Kanda direk ve indirek bilirubin, AST, ALT gibi enzimlerin ölçümü, idrar tahlilinde ürobilinojen, kan sayımında hematokrit düzeyi bakılabilir. Bazen mikroskopta kan hücrelerinin incelenmesi, bazı kan hastalıkları için bazı özel testler de gerekebilir. Safra yollarıyla ilgili bir tıkanıklıktan şüpheleniliyorsa ultrason bazen özel film tetkikleri de gerekebilir.
Tedavisi nasıl yapılır?
Tedavide yukarıdaki nedenlere göre değişir. Karaciğer hasarında destek tedavileri ve beklemek, sebebi ortadan kaldırmak esastır. Tıkanma sarılığında genellikle tıkanıklık cerrahi yöntemlerle açılır.
Kan hastalıklarında bazen sürekli kan verilmesi gerekebilir. Yenidoğan sarılığında genellikle Fototerapi dediğimiz mor ışık (ulta viyole) tedavisi yeterlidir, kan uyuşmazlığı varsa bazen kan değişimi ve gama globülin isimi verilen bir ilaç bile gerekebilir.
