İçindekiler
Aşılama Nedir?
Öncelikle çocuklar olmak üzere insanlar ve bazı hayvanlarda çeşitli hastalıkların önlenmesi amacıyla hastalık oluşmadan önce bazı biyolojik maddelerin vücuda verilmesine aşılama denir. Amaç korunmak istediğimiz enfeksiyona karşı önceden bağışıklık sistemini hazır hale getirip, enfeksiyon etkeni mikroplarla karşılaştığımızda daha kolay bir şekilde enfeksiyon etkeninin yok edilmesidir.
Aşılamanın Amacı
Genel olarak baktığımızda aşılamanın 3 ana amacı vardır:
- çocuğun ciddi yan etkileri olan ve ölüm riski olan hastalıklara karşı önceden korunması
- Toplum genelinde aşılama oranlarını yükseltmeyi başararak toplumda bu tip bulaşıcı hastalık salgınlarının önlenmesi.
- Nadiren de olsa %1 civarında aşılanması imkansız, aşılara gerçekten ciddi yan etki riski olan çocukların dolaylı olarak korunması sağlanır. Bu çocuklar genellikle lösemi tedavisi gören veya bağışıklık sisteminde yetersizlik olan çocuklardır
Aşılar Sadece Bebekler İçin Değildir
Klasik bilgilere ve uygulamalara baktığımızda aşılama sanki sadece bebeklerin ve küçük çocukların olması gereken bir uygulama gibi düşünülmektedir. Oysa aşılama gerektiğinde bir ömür boyu devam eden bir zincirdir, ilk 1 yılda en yoğun aşılama olmakla birlikte çocukların aşıları 2 yaşa kadar devam etmektedir. Bundan sonraki aşılamalar birlikte okul çağında olmaktadır. Ülkemizde anasınıfı veya birinci sınıflarda difteri- boğmaca – tetanoz ve de kızamık-kızamıkçık-kabakulak karşı aşılamalar düzenli olarak sürdürülmektedir.
Aşılama bebeklik çağında bitmez, belli aralarla bazı aşıların etkinliği azaldığı için, tekrarlanması gerekir. Tekrarlanan aşı dozlarına Latince tekrar anlamına gelen rapel dozu denmektedir. Bazı aşılar ise bebeklikte yapılmayıp, sadece büyük yaşlarda yapılmaktadır.
Büyük Çocuklarda ve Okul Çocuklarında Yapılan Aşılar
Dörtlü Karma Aşı: Daha önce bebeklikte 4 kez yapılan 5’li karma aşının bir benzeridir. İçinde sadece HiB menenjit aşısı yoktur. Difteri, boğmaca, tetanoz ve çocuk felcine karşı yapılan bir aşıdır. Bu aşının ilk tekrarı 4-6 yaş arasında, 2. tekrarı 11-13 yaş arasında yapılmaktadır. Eğer aşı özelde yapılmadıysa okullarda 11-13 yaşında sadece dT aşısı da olabilir.
Aşı omuzun altında kolun orta bölgesindeki kaslı bölgeye yapılır, bazen ateş, halsizlik, aşı yapılan yerde ağrı şişme kızarıklık gibi yan etkileri olabilir. Özellikle okul çocuklarında hangi eliyle yazı yazıyorsa diğer koluna aşının yapılması, yan etkilerin daha iyi tolere edilmesine yardımcı olacaktır. Böylece çocuğun kolu ağrıyor olsa bile derslerini rahatlıkla yapabilecektir. Bu aşçı Sağlık Bakanlığı tarafından anasınıfı veya birinci sınıflarda düzenli olarak ülke genelinde yapılmaktadır, arzu eden aileler çocuğun aşılarını özel olarak doktorlarına da yaptırabilirler. Bu durumda aşının okulda yapılmasına gerek olmaz.
Kızamık-Kızamıkcık- Kabakulak Aşısı:
Daha önce 1 yaşında yapılan bu aşı, 4-6 yaşlar arasında tekrar edilir. Adından da belli olduğu üzere bu 3 hastalığa karşı korunmaktadır. Kısaca KKK aşısı da denmektedir. Cilt altına uygulanmalıdır, ciddi bir yan etkisi yoktur, bu aşı da karma aşı gibi ana sınıfı veya birinci sınıfta Sağlık Bakanlığı tarafından ülke genelinde uygulanmaktadır. Arzu eden aileler bunu da özel doktoruna yaptırabilir. Bu durumda aşının okulda yapılmasına gerek olmaz.
Su Çiçeği Aşısı:
Daha önce 1 yaşta Sağlık Bakanlığının mecburi aşıları kapsamında yapılmış olan bu aşının 5 yaşındaki 2. dozu şimdilik mecburi aşı kapsamında değildir, dolayısıyla ücretsiz olarak okullarda yapılmamaktadır. Su çiçeği geçirmeyen çocukların 5 yaştan sonra 2. dozu da olması önerilir, bu uygulama birçok gelişmiş ülkede halen aktif olarak yapılmaktadır. Çocukların 5 yaşında 2. dozu özel olarak olmaları önerilir. Su çiçeği aşısının bilinen ciddi bir yan etkisi yoktur, nadiren 1-1,5 ay sonra tek tük içi su dolu kaşıntılı su çiçeğine benzeyen döküntüler çıkabilir, ateş olsa bile canlı aşı olduğu için aşıdan 3-4 gün sonra gibi geç bir sürede ortaya çıkabilir. Aşıdan sonra herhangi bir nedenle Aspirin verilmesi kesinlikle yasaktır.
Rahim Ağzı Kanseri Aşısı:
İnsanlarda görülen papilloma virüse (HPV) karşı bir aşıdır. Şimdilik sadece 9-26 yaş kızlara uygulanır. 45 yaşa kadar ruhsat çalışmaları sürmektedir. Aşı takvimi 0,2 ve 6 ay olmak üzere 3 doz olarak yapılır. Şu an için özel aşı kapsamındadır, bazı gelişmiş ülkelerde mecburi aşılar kapsamına alınmış, baştan kadınlara virüs bulaşmasını önlemek için bazı ülkelerde erkek çocuklara bile yapıldığı bilinmektedir. Aşının ciddi bir yan etkisi olmamakla birlikte, bazen kolda şiddetli bir ağrıya yol açabildiği ve ağrıya bağlı baş dönmesi ve bayılma gibi yan etkiler literatürde birkaç kez gözlendiğinden aşıdan sonra bir süre ayağa kalkmamak, eğer bir şikayet varsa bir süre yatmakarak dinlenmek önerilebilir.
Aşağıdaki videolarda Uzm. Dr. İsmail Gönen, “Çocukluk Çağı Aşıları” hakkında bilgiler veriyor.
