Sevgili okurlar bu çok önemli, ancak karmaşık konuyu tıbbi literatürden de destek alarak mümkün olduğunca anlayacağınız Türkçe terimlerle zenginleştirerek özetlemeye çalıştım. Kök hücre gerek insan embriyosu, gerek vücudun çeşitli bölgelerinden elde edilen ve bölünerek farklı hücrelere dönüşebilme yeteneği olan hücrelerdir.
Kemik iliğinden elde edilen kök hücreler lösemi, ağır aplastik anemi ve bazı kanser türlerinde zaten başarıyla kullanılmaktadır. İnsanların asıl merakı felç, kalp krizi gibi geriye dönüşsüz hücre ölümü ve organ hasarıyla seyreden hastalıklarda ne kadar ümit vaad ettiğiyle ilgilidir.
Kök hücrelerin sınıflamasına gelince, bunu daha çok hücrelerin dönüşebilme yeteneğine göre yapmakta fayda görüyorum
Totipotent hücreler, kök hücrelerin en yetenekli olanlarıdır, bu hücreler tüm ve yaşayan bir organizmayı-canlıyı oluşturabilme yeteneğine sahiptirler embriyonun ve embriyo dışındaki tüm doku hücre tiplerine dönüşebilirler
Pluripotent hücreler totipotent hücreye yakın derecede yetenekli, neredeyse tüm hücrelere dönüşebilen hücrelerdir.
Olipotent kök hücreler, eğer kan dokusuysa kan dokusunun birçok hücresine, eğer kalp dokusuysa kalp dokusunun birçok hücresine, yani benzer hücre gruplarına dönüşebilme yeteneğine sahiptir.
Unipotent kök hücreler ise,başak hücreye dönüşmez, ancak kendini yenileyebilir. O dokudaki normal hücreden farkları, kendilerini yenileme yeteneğine sahip olmalarıdır.
Aşağıdaki videolarda Prof. Dr. Leyla Ağaoğlu, “Akdeniz Anemisi” ile ilgili konular hakkında bilgiler veriyor.
Kök hücreler nereden elde edilir?
İnsan embriyosu kök hücreleri: Embriyonun 4 5 günlük aşamasında 50 ila 150 hücreden oluşan bilastokistlerden alınan hücrelerdir Bunlar en yetenekli pluripotent hücrelerdir. Fakat yapılan çalışmalarda doku reddi veya verilen kişide teratom dediğimiz tümör oluşumu dolayısıyla kullanımı henüz tam olarak uygulamaya geçmemiştir. Ayrıca bu konuda bazı etik sorunlar da vardır.
Yetişkin kök hücreler: Burada yetişkinden maksat yaşı büyük insan demek değildir. Tam
bir insan organizmasına dönüşmüş kişiden alınan hücre demektir. Yani ufak bir bebeğin kendisinden de kök hücre elde edilebilir. Yetişkin kök hücresi ancak kordon kanından alınırsa pluripotentir fakat bunlar çok az miktarda bulunur. Kemik iliğindeki kök hücrelerin miktarı da yaşlanmayla azalır.
Kök hücrelerin hastalıkların tedavisinde kullanımına da başka bir yazımda değineceğim.
