İçindekiler
Kekemelik Nedir?
Kekemelik , kişinin konuşma akıcılığının bozulmasıdır. Bu akıcısızlık, konuşma ve ritmde ses ve hece tekrarları, ses uzatma, sesli ya da sessiz bloklarla kendini gösterir. Kekeleme davranışına tikler, göz kırpma, dudak ve yüz hareketleri, baş hareketleri, ayak vurma ve yumruk sıkma gibi ikincil davranışlar eşlik edebilmektedir.
Kekemeliğin sıklığında ve şiddetinde zaman içinde dalgalanmalar görülebilir. Örneğin, telefonda konuşurken, zaman baskısı altında, beklenmedik bir durumla karşılaşıldığında ve bazı sosyal durumlarda kekeleme davranışı artabilmektedir.
Aşağıdaki videolarda Uzm.Dr. Gökçe Küçükyazıcı, “Çocuklarda Dil Gelişimi” hakkında bilgiler veriyor.
Şarkı söylerken, şiir okurken, yabancı bir dil konuşurken, fısıldarken, maskeleyici yüksek bir gürültü altında konuşurken, monoton ya da farklı bir ritmle konuşurken kekemelik azalabilir veya kaybolabilir.
Kekemeliğin toplumda görülme sıklığı % 3, yaygınlığı ise % 1’dir. Erkeklerde kızlara oranla 4 kat fazla görülmektedir.
Genel olarak çocuklarda dil ve konuşma gelişiminin en hızlı ve karmaşık olduğu 2-7 yaşları arasında ortaya çıkar. Çocuklarda bu dönemlerde gözlenen bu akıcısızlığa gelişimsel kekemelik denir ve çocukların % 4’ünde görülür. İlerleyen dönemlerde bu çocukların % 3’ünde akıcısızlığın kendiliğinden geçtiği gözlense de, % 1’inde devam etmektedir.
Kekemelik Bir Hastalık mıdır?
Alanyazında kekemelik bir durum, konuşmanın akıcılığındaki bir bozulma olarak tanımlanır.
Kekemelik bir hastalık değildir. Bu sebeple tedavi edilemez, ancak uygun müdahale yöntemiyle kontrol altına alınabilir.
Kekemelik Psikolojik midir?
Terapiye başvuran ebeveynlerin büyük bir kısmı çocuklarındaki kekemeliğin başlangıcı sorulduğunda, “küçükken korktu”, “kardeşi doğduktan sonra kekelemeye başladı”, “köpek ısırdı”, gibi hikayeler anlatırlar. Ancak, herkes çocukluğunda bu tür korkular yaşamıştır ve bu kişilerin hepsinde kekemelik davranışıyla sonuçlanmamıştır. Yani, psikolojik faktörler kekemeliğin nedeni değil, ortaya çıkmasını tetikleyen etkenlerdir.
Kekemeliğin Nedenleri Nelerdir?
Kekemeliğin nedenleri hakkında ileri sürülen çeşitli görüşler mevcuttur. Uzmanlar kekemeliğin tek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmadığı konusunda hemfikirdirler.
Tanı konan çocukların anne,baba ve kardeşlerinin ortalama % 20’sinde, ikinci derece akrabaların ise ortalama % 4’ünde kekemelik öyküsü olduğu bulunmuştur.
Dolayısıyla, ailede kekemelik öyküsünün bulunması risk faktörlerinden biridir.
Son dönemlerde kekemeliğin nedenlerine yönelik yapılan çalışmalarda kekemeliğin nörofizyolojik olduğu görüşü ortaya çıkmıştır. Konuşma esnasında kekemelik tanısı alan ve almayan bireylerin beyin aktiviteleri incelendiğinde önemli farklılıklar bulunmuş; ancak henüz bu konuyla ilgili kesin bir sonuca varılmamıştır.
Kekemelik Geçer mi?
Gelişimsel kekemelik bazen kendiliğinden geçebilir veya devam edebilir. Bunun yanı sıra, terapi sonucunda kişi kekeleme davranışını kontrol altına alarak daha akıcı konuşma becerisi kazanabilir ve böylece daha rahat iletişim kurabilir.
Terapiden elde edilen sonuç kişiden kişiye değişiklik göstermektedir; ancak her çocuk, genç ve yetişkin terapiden belli oranda fayda sağlar. Kişinin öğretilen teknikleri günlük hayattaki konuşmasına aktararak genellemesi, terapistle kurduğu işbirliği, motivasyonu, verilen çalışmaların düzenli yapılması ve yakınlarının desteği terapinin başarısını etkilemektedir.
“Bazen kekelediğimi fark ediyorum. Kekeme mi olmaya başlıyorum?”
Herkes zaman zaman konuşmasında akıcısızlık yaşamaktadır. Örneğin, topluluk önünde konuşurken, çok heyecanlıyken, otorite figürü karşısında, uykusuzken ve çok yorgunken takılmalar yaşanabilir. Bu takılmalar normaldir ve kişide kekemelik olduğunu göstermez.
Kekemelik tanısı için takılmaların sıklığı ve şiddeti önemlidir; yaklaşık 6 ay devam ettiği durumlarda dil ve konuşma terapistinden destek alınmalıdır.
Ne Zaman Bir Uzmana Başvurulmalıdır?
Çocuk, takılmalarının farkında olmasa bile eğer ebeveyn “Çocuğum kekeliyor mu?” kaygısı taşıyorsa bir uzmana başvurarak görüş alınmalıdır. Çünkü, aile zaman içinde kendi kaygısını ve stresini çocuğa yansıtıp, çocuğun takılmalarını arttırabilir.
Gençler ve yetişkinler ise takıldıklarını düşünüyorlarsa, konuşma davranışlarından rahatsızlarsa ve değiştirmek istiyorlarsa bir uzmana başvurmalıdırlar.
Kekeleme davranışı yaklaşık 6 ay devam ederse, ailede kekemelik öyküsü varsa zaman kaybetmeden bir uzman dil ve konuşma terapistine başvurmak gerekmektedir.
Kekemelik Terapisi
Kekemelik terapisi uzman dil ve konuşma terapistleri tarafından yapılır. Terapinin başında uzman, kişinin kekeleme davranışlarını, kekeleme şiddetini, kekeleme davranışıyla ilgili kendisinin ve çevresindekilerin tutumunu kapsamlı olarak değerlendirir ve terapi hedeflerini oluşturur. Günümüzde yaygın olarak kullanılan terapi tekniklerinden biri akıcılığın şekillendirilmesidir. Terapide, ses, hece ve sözcüklerin arasında yumuşak geçişler, hız ve nefes koordinasyonuyla konuşmanın akışı yeniden düzenlenir.
Ebeveynlere Tavsiyeler
- Kekemeliğin kendiliğinden geçmesini beklemeyin; çünkü gelişimsel kekemelikte erken müdahale kekeleme davranışının kronikleşmesini önleme açısından çok önemlidir.
- Kekemelik gözlendiğinde çocuğun endişesini arttıracak tutumlar sergilenmemelidir.
- Kesinlikle çocuğa konuşması için baskı yapılmamalıdır.
- Çocuk konuşurken kekelediği sözcük ve cümleler düzeltilmemelidir.
- Çocuğun konuşması tamamlanmamalı ve sabırla dinlenmelidir.
- Kekemelikle ilgili araştırmalar yapın. Böylece çocuğunuza daha çok yardımcı olabilirsiniz.
- Yorgun, heyecanlı ve uykulu olduğu zamanlarda çocuk konuşmaya zorlanmamalıdır.
- Aile bireyleri kendi konuşmalarını yavaşlatmalıdır. Böylece çocuk da onları model alabilmektedir.
- Alay etme ve utandırmadan kaçınılmalıdır.
- Konuşma esnasında çocuğun dudakları yerine gözlerine bakılmalıdır.
Uzman Dil ve Konuşma Terapisti
Sümeyra Öztürk
