İçindekiler
Kardeş kıskançlığı nedir?
Kıskançlık insanoğlunun en doğal duygularından biridir. Kardeş kıskançlığı, kardeşi olacağını bilen çocuğun hemen annenin sevgisini kaybedeceği korkusuna kapılmasıdır.
Önceleri sakin olan çocuk, bebeğin kalıcı olduğunu anlayınca hırçınlıklara başlar. Bebek gibi emekler, bebek gibi konuşur, tuvalet eğitimini tamamladığı halde altına yapmaya başlar. Bu hareketle ilgiyi üzerine çekmeye çalışır. Bazı çocuklar kıskançlıklarını doğrudan açığa vurmaz, hatta kardeşlerine aşırı düşkünlük gösterirler. Kıskançlığını dışa vurursa annesinin sevgisini kaybedeceğinden korkar. Bu çocuklar bebeği ağlatırcasına öperler, ya da kaza ile yere düşürürler.
Kardeş kıskançlığı nasıl önlenir?
Anne, kardeş kıskançlığının çok doğal olduğunu bilerek, çocuğuna sevgisinin ortadan kalkmayacağını gösterirse, çocuk rahatlayacaktır. Bu konuda çocuğa zaman tanınmalıdır. Kardeşimi sevmiyorum diyen çocuğu ayıplamak yerine, ona hak verip, “beni de yoruyor, benim de kızdığım zamanlar oluyor” denirse bu tavır çocuğu şaşırtarak rahatlatır.
Sözler davranışlarla desteklenmelidir. Anne, bebekle olmadığında çocuğunu kucağına alıp onunla oynamalıdır. Evdekiler çocuğun yanında bebeğe aşırı sevgi gösterilerinde bulunmamalıdırlar. Anne baba ile yatan çocuğun bebek doğduğunda odasını hemen ayırmak sakıncalıdır. Oda ayırmak bebek doğmadan önce yapılmalıdır. Bir başka yanlış tutum da bebek doğar doğmaz ilk çocuğun anaokuluna gönderilmesidir. Bu tür düzenlemeler bebeğin doğacağının söylenmesinden önceye bırakılabilir. Yani bebek doğduğunda çocuk zaten anaokuluna alışmış olacak bu nedenle buraya gönderildiğini sanmayacaktır. Anne bebek ile rahat rahat uğraşabilmek için çocuğu büyükanneye bırakmamalıdır.
Çocuklar büyüdüklerinde, kardeş kavgaları çıktığında en doğru yol anne-babanın araya girmemesi, sorunlarını çocukların kendi aralarında çözümlemeleri gerektiğini anlatmalarıdır. Asla bir çocuğu koruyup, diğerini suçlama yoluna başvurmamalıdırlar.
Kardeş kıskançlığı aşırı boyutlarda olan çocuklar
• Uyku düzenleri bozulur. Geceleri uyanarak, annelerin yanında yatmak isterler. Korkularını, rüya gördüklerini, çişlerinin geldiğini bahane ederek, anne babalarını rahatsız ederler.
• Bebeksi davranışlarına geri dönerler. Çocuk, bebek kardeşi gibi, altını ıslatmaya başlar. Kimi çocuk parmak emer. Kimi çocuk ise, annesinin memesinden süt içmeye başlar.
• Gün ve gece içinde huzursuz ve sinirlidir. Olur olmaz şeylere ağlarlar ve kolay kolay sakinleştirilemezler.
• Kendi huzursuzluklarını çevrelerine de yansıtırlar.
• Önceleri anne babasından hiç istemediği şeyleri istemeye başlarlar. “Beni tuvalete götür”, “yemeğimi annem yedirsin” gibi…
• Yeni doğan kardeşlerini izlerler. Yalnız yakaladıkları an canlarını yakmaya başlarlar.
• Annelerinin bebekle ilgilenmesini engellemek için ellerinden geleni yaparlar.
• Fiziksel bir hastalıkları olmadığı halde, karınları ağrır, hatta bazı çocukların ateşi çıkar. Çocuk mutsuz ve tedirgindir.
• Sık sık kardeşlerine olan öfkelerini dile getirirler. “ondan nefret ediyorum”, “ne zaman gidecek?” gibi sözler söylerler.
Kardeş kıskançlığında anne-babaların alacağı bazı önlemler
• Her şeyden önce, “çocuktur kıskanır” gibi bir yaklaşım, anne-babaları yanıltır. Anne-babalar, çocuklarındaki kıskançlığın duyumsamasının boyutlarını iyi gözlemlemelidir.
• Eğer çocuğun kardeşi olacaksa, bebek daha doğmadan çocuğa anlayabileceği bir dille kardeşinin doğacağı anlatılmalıdır. Kardeşinin doğmasının, onun sevilmeyeceği anlamına gelmediği, onu her zaman çok sevecekleri söylenmelidir.
• Yeni bebek doğmadan önce, anne-baba çocuklarına küçük bir bebeğin nasıl olduğunu, bir zamanlar kendisinin de böyle küçücük ve bakıma muhtaç olduğunu anlatmalıdır. Böylece çocuk, kardeşi doğduğu zaman, bazı şeylere psikolojik olarak hazırlıklı olur.
• Yeni bebek doğmadan önce, çocuğa birkaç eğlenceli sorumluluk verilmelidir:
“Kardeşin doğduğunda sen onu oyuncaklarınla oynatırsın”, “İstersen, altını değiştirirken sen de bana yardım edebilirsin”, “küçük bebeği birlikte yıkarız” vb. Bu tip telkinler, çocukta dışlanmayacağı ve paylaşacak çok şey olduğu hissini uyandırır.
• Aşırı sevilen ve korunan çocuklar, kardeşleri doğduğu zaman büyük bocalamalar yaşayabilirler. Bu yüzden anne-babalar çocuklarına sık sık, kardeşleri doğarsa bile, onu daima seveceklerini söylemelidir. Ancak sevgi ve korumanın da aşırısının, çocuğu şaşırtabileceği akıldan çıkarılamamalıdır.
• Anne-babalar yeni bebek doğmadan önce ve sonra, çevredeki kişileri uyarmalıdır. Bu uyarılar çok önemlidir. Anneanne-babaanne-dedeler, komşu ve arkadaşlar sık sık şöyle konuşmaları yapabilirler: “Kardeşin doğdu, pabucun dama atıldı”.
• Anne-babalar, çocuklarının giysilerini onlara belli ederek, yeni doğan bebeğe vermemelidir. Çocuğun bir zamanlar kendine ait olan ve sevdiği bir şeyin, şimdi kardeşine verilmesi, ikinci plana atıldığı hissini duyumsamasına neden olabilir.
Önlemlere devam
• Anne-babalar, çocukların yanında, bir diğerini övmemeli, kıyaslamamalıdır. Çocuk, kardeşini kıskanabileceği gibi, kardeş de ağabeyini ya da ablasını kıskanabilir.
• Bazı ailelerde “sen artık abla olacaksın” ya da “sen artık abla oldun” tarzında yüklemeler vardır. Bu yüklemelerden kaçınmak gerekir. Sonuçta, abla ya da ağabey olan üç- dört yaşlarında bir çocuk. Hala gelişim dönmelerini tamamlamaya çalışan, hala yaşama uyum gösterme çabası veren minik bir çocuk. Çocukları hemen büyütmeyelim. Bırakalım çocukluklarını doya doya yaşasınlar.
• Çocuğun paylaşmayı öğrenmesi için, mutlaka kardeşi olması gerekmez. Hayat bir paylaşmadır. Çocuk paylaşmayı ne kadar erken olarak ve kendi deneyimleriyle öğrenirse, o kadar mutlu olur.
• Anne-babalar kendi kıskançlık krizlerini çocuklarına fark ettirmemeye dikkat etmelidir. Unutulmamalıdır ki, çocuk model alır ve taklit eder. Eşi tarafından aşırı derece kıskanılan bir kadının oğlu, zaman gelir babasının yaptıklarını annesine yapar. (Mini etek giyme, fazla makyaj yapma gibi)
Aşağıdaki videolarda Uzm. Dr. Gökçe Küçükyazıcı, “Çocuklarda Dil Gelişimi” hakkında bilgiler veriyor.
