Kalça Çıkığı Önlenir mi?

Ülkemizde yılda yaklaşık 1 milyon 200 bin doğum oluyor. Kalça çıkığı ve kalça gelişim problemlerinin her 1000 doğumdan 15’inde ortaya çıkan bir sorun olduğu dikkate alınırsa, yılda yaklaşık 18-20 bin bebek kalça çıkığı ile doğuyor veya bu yeni doğan bebeklerde kalça gelişim problemleri ortaya çıkıyor.

Kalça çıkığı, halk arasında doğum sırasında bacağın çekilip çıkarılması ile olan bir durum olarak düşünülüyor. Oysa, çoğu zaman bebek anne karnında iken kalça çıkıktır ya da kalçanın gelişimi yetersiz kalmıştır. Doğumdan sonra yapılacaklar, bu problemin iyi veya kötü yönde gelişmesine sebep olabilir. Bu anlamda kalça çıkığı önlenebilir bir sakatlıktır. Farklı bir deyişle ailenin bebeğe yapacağı yanlış uygulamalar bebeğin sakat kalmasına yol açabileceği gibi, doğru eylemler iyileşmesini sağlayabilir.

Kalça probleminin ve bu problemin giderilmesine yönelik önlemler tam olarak anlaşılabilmesi için her şeyden önce bebeğin ne kadar değişken ve hızlı gelişen bir canlı olduğunu göz önüne almak gerekir. İlk bir yılda, doğum ağırlığının yaklaşık üç katına ulaşan bebekler, çok hızlı bir büyüme potansiyeline sahiptirler. Kalçaların normal ve iyi yönde gelişebilmesi için bebekler uygun şekillerde bilinçli olarak beslenmeli, tutulmalı ve taşınmalıdır.

Kalça çıkığının ortaya çıkma nedenleri çok çeşitlidir. Anne karnında bebeğin uygun olmayan pozisyonda durmasından, ailevi nedenlere, doğum şeklinden, sendrom dediğimiz bazı hastalıklara kadar çok sayıda nedeni vardır. Ama kesin olarak bildiğimiz: Kız çocuklarda, birinci doğumlarda, ailede kalça çıkığı olanlarda, akraba evliliklerinde, ters geliş (makat gelişi) doğan bebeklerde, boyunda eğrilik, başında yassılık ve ayakta eğrilik gibi görünen problemler ile birlikte doğan bebeklerde daha sık görüldüğüdür. Bu özelliklerden herhangi birini taşıyan bebekler riskli grup olarak adlandırırlar, bu özelliklere sahip olmayan bebeklere göre 2 ile 8 kat daha sıklıkla kalça çıkığı veya gelişim problemleri ile karşılaşılma riski vardır.

Ailenin, bebeğin büyütülmesi sırasında yaptığı hatalar nelerdir?

“Bezin, dar ve küçük olması, kasık hizasında bağlanması kalça gelişimini olumsuz etkileyen faktörlerdir.”

Kundak yapmak: Maalesef ülkemizde hala bazı yörelerde bebeklere kundak uygulaması yaygın olarak yapılmaktadır. Özellikle kırsal kesimde sıklıkla kullanılmaktadır. Kentlerde ise büyükanneler eski alışkanlıkları ile torunlara bu yöntemi uygulamakta direnç göstermektedirler. Karşı çıkan genç annelere verilecek cevapları da hazırdır, “sizi de kundak yaptık kalçanız mı çıktı?” Oysa her yıl binlerce çocuğun kalça problemlerinin ortaya çıkmasında kundağın olumsuz rolü kesin olarak bilinmektedir.

Yanlış bezleme: Genellikle ara bezlerinin geniş olmasına dikkat edilmemekte, küçük bezler kullanılmakta, bezler kasık hizasında bağlanmaktadır. Hazır bezler, herhangi bir bez bağlanmasına göre kesinlikle daha sağlıklı olmakla beraber ülkemizde üretilen bezlerin hiç birinin boyutu diğerini tutmamaktadır. Bezin, dar ve küçük olması, kasık hizasında bağlanması kalça gelişimini olumsuz yönde etkileyen faktörlerdir.

Hatalı giysiler: Bebeklere bazen ekonomik nedenlerle, bazen de yanlış alışkanlıklar yüzünden dar ve küçük giysiler giydirilmesi de yanlıştır.

Hatalı tutuş: Özellikle emzirme sırasında bebeklerin bacakları bitiştirilerek tutulmaktadır. Aynen kundak uygulaması gibi yanlış bir tutma şeklidir, kalça gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Yanlış taşıma: Bebekler taşınırken, özellikle ilk aylarda ki, bu aylar çok daha önemlidir, sarılarak tutulup taşınmaktadır. Bu da kundak etkisi yaratır. Kalça gelişimi için uygun değildir.

Halk arasındaki yanlış bilgilenmeler: Geniş bez kullanımının bacakların eğri olmasına yol açacağı düşüncesi, yukarıda saydığımız hataları arttıran bir diğer yaygın inanıştır, oysa gerçekle hiç bir ilgisi yoktur. Bebeklerin 1 yaş civarında bacaklarında içe doğru hafif bir eğrilik olması normaldir ve kendiliğinden düzelir. Aşırı eğrilikler ise vitamin yetersizliği, aşırı kilo veya başka bazı hastalıklar nedeniyle ortaya çıkar, çocuk doktoruna ve ortopedi uzmanına başvurmayı gerektirir. Sebebi kesinlikle geniş bez değildir.

Erken bastırmak, yürüteç kullanmak: Bebeğin doğal gelişim sürecini tamamlamadan erken bastırılması, yürütece konulması da hatalı bir usuldür. Kalçalarda bir problem varsa artmasına yol açabilir.

Anne ne yapmalı?

• Yukarıda saydığımız hatalı işlemlerden kaçınmalı, uygun ve doğru olanı yapmalıdır.
• Bebekler kesinlikle kundak yapılmamalıdır.
• Bezler geniş ve büyük olmalı, göbek hizasının üstünden bağlanmalıdır.
• Geniş, bol, rahat giysiler giydirilmelidir.
• Bebeği emzirirken bacaklar birleştirilmemeli, normal haline bırakılmalıdır.
• Bebeği taşırken yüzü veya arkası taşıyana dönük olarak bir el ile bacak arasından tutularak taşınmalı veya biraz daha büyük bebeklerde bele oturtularak taşınmalıdır.
• Çocuğun yürümesi kendi gelişimine bırakılmalıdır. Başka bir sağlık veya gelişim problemi olmayan çocuk normal olarak 1 yaş civarında yürür.

Kalça çıkığı veya gelişme problemi nasıl anlaşılır?

Bebeklik döneminde ideal yöntem 3 ila 6.haftalar arasında kalçaların muayenesi ve ultrasonografi ile incelenmesidir. Bunun için çocuk ortopedisi ile ilgilenen ve çocuk kalçalarının ultrason tetkiki konusunda eğitimi olan bir ortopedist tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Ultrasonografi büyük çoğunluğu kıkırdak karakterinde olan kalça eklemini değerlendirmede kullanılan, zararsız ve etkili bir yöntemdir. İlk 2 ayda çoğu zaman röntgen çektirmenin hiç bir değeri yoktur, gereksiz para, zaman kaybıdır ve çocuğa zararlıdır.

Çocuk doktorları bebeklerdeki kalça problemlerinin anlaşılmasında en büyük yardımcı ve yol göstericidir. Bebeğin risk grubuna girip girmediğine göre, ekonomik sosyal koşullara ve bilimsel imkanlara göre aileyi yönlendireceklerdir.

Aile, bebekte kalça problemini anlayabilir mi?

Bazı durumlarda dikkatli bir anne kalça problemini farkedebilir:

• Eğer iki bacak arasında uzunluk farkı varsa,
• Bebeğin altını silerken, bezlerken bacakların her iki yana eşit olarak açılmadığını farkederse ya da her iki bacağın da tam olarak açılmadığını görürse,
• Kalçada herhangi bir klik sesi hissederse,
• Bebeğin bacaklarının arkasındaki çizgilerde asimetrik bir durum varsa,
• Yürüme çağında çocuk yürümüyorsa bunlar kalça çıkığı ya da gelişme probleminin belirtileri olabilir.
• Eğer bebeğinize kalça çıkığı ya da gelişme problemi teşhisi konulursa

Tüm hastalıklarda olduğu gibi erken teşhis önemlidir. İlk 3 ayda, alçısız ve ameliyatsız tedavi ile tamamen normal bir kalça elde etme şansınız %95 in üzerindedir. 3-6 ay arası bebeklerde bu şans biraz daha düşüktür, 6 aydan büyük bebeklerden bir kısmı alçı ve ameliyat tedavileri gerektirebilir. Bu durumlar kalçadaki problemin derecesine bağlı olarak değişebilir. Bir yaşın üzerinde ameliyat gerektiren çocuklarda uygun tedaviler yapılırsa, özellikle çocuk ortopedisinde deneyimli ortopedistlerin başarı şansı çok daha yüksektir.

Görüldüğü gibi çocuğunuz kalça çıkığından ameliyat bile olsa iyi sonuçlar almak mümkün. Tedavi gören tüm çocukların erişkin yaşa kadar gözlem altında olması ve yıllık kontrolleri aksatmaması gerekiyor. Bazen bebek çağında normal olarak düzelen çocuklar büyüme ve gelişme dönemi sırasında %17 oranında yine kalçada yetersiz gelişme problemi ile karşılaşabiliyorlar ve bu dışarıdan anlaşılamıyor. Belirti vermesi için 17-18 yaşına gelmesi gerekiyor. Tabiidir ki, bu yaşlarda farkedilen problemin de tedavisi daha zor ve sonuçları çok garantili değil. Ama en iyisi uygun davranmak, yukarıda belirttiğimiz kurallara uymak. Bu hem sorunun ortaya çıkmasını engeller, hem de bazı küçük problemlerin düzelmesini sağlar. Şüpheli durumlarda en kısa zamanda çocuk ortopedisi ile ilgilenen bir ortopediste başvurmak sizi kesin olarak aydınlatır. Bebeğinizin geleceğini kurtarabilir.