Kabızlık bebeklik ve çocukluk döneminde çoğu ailenin sıklıkla karşılaştığı sorunlardan birisidir. Çocuklarda kabızlık nedeniyle çocuk polikliniklerine başvuru oranı yaklaşık %3 tür. Çocuk gastroenteroloji polikliniklerine başvuru oranı %10-25 i bulmaktadır.
Çocuk polikliniklerinde yeterli zaman ayrılmadığı ve aile eğitimine dikkat edilmediği için genellikle kronikleşmiş bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çocuklarda kabızlık belirtileri
Çocuklarda kabızlık; haftada 3 kezden daha az sert kıvamlı, ağrılı zor kaka yapma, kakanın kanla bulaşık olması, zor kaka yapmaya yanıt olarak kaka yapmayı reddetme, haftada 3 kez veya daha fazla kaka yapmasına rağmen kaka kaçırmanın da eşlik edebildiği kaka birikmesi olarak tanımlanır. Yani kabızlık sadece kakanın seyrek yapılması değil aynı zamanda sert kıvamlı ve zor dışkılama olmasıdır. Normal kaka sayısı günde 4-5 kezden 3 günde bire kadar değişebilir.
Çocuklarda kabızlık nedenleri
Yenidoğan dönemi dışında kabızlığın en önemli nedeni %90-95 fonksiyonel kabızlık, istemli dışkı tutma, beslenme hataları ve çocuğa tuvalet eğitimi vermek için yapılan müdahalelerle başlayan bir sorundur. Sıklıkla kabızlık sorunu olan çocuklarda ailede de benzer sorunlar vardır. İstemli olarak dışkının tutulması tuvalet eğitimindeki sorunlara bağlı olabilir, ama çoğunlukla nedeni çocuğun dışkılama sırasında duyduğu ağrıdır.
Bu ağrı daha fazla tutmasına neden olur. Kakanın istemli olarak tutulması kakadaki su emiliminin artmasına daha çok sertleşmesine, kaka yaparken ağrının artmasına ve tekrar tutmaya neden olarak bir kısır döngüye dönüşerek kabızlığın kronikleşmesine neden olur. Sonuçta ağrılı dışkılama, karın ağrısı, iştahsızlık, karında şişkinlik, anal fissür, rektal kanama, idrar yollarına baskı sonucunda idrar yolu enfeksiyonları oluşur.
Çocuklarda kabızlık nedenleri arasında organik hastalıklar da bulunmaktadır. Hipotiroidi, hiperkalsemi, serebral palsi, mental retardasyon, anal stenoz ve Hirschprung bunlara örnek olarak verilebilir. Özellikle uzun süreli ve tedaviye dirençli kabızlıklarda mutlaka doktorunuza başvurarak gerekli kan,idrar ve görüntüleme tetkikleri yaptırılmalıdır. Kabızlık nedeniyle başvuran bütün çocuklarda mutlaka büyüme gelişme değerlendirmesi, ayrıntılı fizik muayene özellikle perianal ve rektal muayene yapılmalıdır.
Kabızlık tedavisi
Kabızlık tedavisi çok yönlü yaklaşımları gerektirir.
Tedavideki ilk adım barsaklarda biriken kakanın lavman ile boşaltılmasıdır. Sıklıkla 2-3 gün lavman yapmak gerekir.
İkinci aşamada kaka kıvamının yumuşatılması gerekir. Bunun için ilk olarak diyetin düzenlenmesi gerekir. Sıvı alımının arttırılması gerekir. Sıvı olarak çay tüketilmemelidir. İnek sütü kabızlığı arttırabildiğinden probiyotik,prebiyotik,lif içeren özel formüller tercih edilebilir. Doğal lif içeren meyve ve sebze püreleri , süt çocuğuna uygun tahıl ürünleri, 1 yaşından büyük çocuklarda tam buğday ekmeği, tahıllar, kabak,kereviz, pırasa,ıspanak gibi lifli sebzeler ,kayısı,erik, armut gibi meyveler ve zeytinyağı diette bulunmalıdır. Muz, patates, pirinç unu,pirinçli gıdalar, pilav ,nişasta, beyaz ekmek mümkün olduğunca verilmemelidir.
Medikal tedavide laksatifler kullanılmaktadır. Günde enaz 1-2 kez yumuşak dışkılamayı sağlayacak dozda başlanıp uygun doz 3 ay sürdürülmeli, barsak fonksiyonları düzene girdikten sonra azaltılarak kesilebilir. Herkesin bildiğinin aksine laksatifler bağımlılık yapmazlar. Yumuşak dışkılama sağlamak için uzun süreler kullanılabilirler. Aksine erken kesmek tedaviyi olumsuz etkiler. 0,25gr/kg/gün ek lif verilmesi faydalıdır.
Tedavinin en önemli bölümü eğitimdir. 2.5 yaşın altındaki çocuklar genelde tuvalete oturmayı reddeder. Bu çocuklar yeniden bezlenmeli barsak fonksiyonları düzelince tuvalet eğitimine yeniden başlanmalıdır. Büyük çocuklar yemekten sonra günde 3-4 kez 3-5 dakika tuvalete oturtulmalıdır. Aileyi desteklemek ve yüreklendirmek için sık sık kontrol önemlidir. 3-6 ay çocuk düzenli izlenmeli ve kontrollere çağırılmalıdır.
