İçindekiler
Evlat Edinmenin Şartları
Evlat edinme Türk Medeni Kanunun 305. ile 320. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kanunumuz küçüklerin evlat edinilmesi ile ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesi şartlarını ayrı ayrı düzenlemiştir.
Evlat edinmek isteyen bireylerin öncelikle bağlı oldukları İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğü’ne başvurmaları gerekmektedir. Aşağıda maddeler halinde sayılan kanunun aradığı şartları taşıyan bireyler Sosyal Hizmetler tarafından hazırlanmış bulunan dosya ile Mahkemeye müracaatla Mahkemenin evlat edinmeye karar vermesini talep edebileceklerdir.
Ayrıca Sosyal Hizmetlerin koruması ve bakımı altında olmayan çocuklar da evlat edinebilmektedir. Bu durumda çocuğun velisi ya da vasisine açılacak bir dava ile evlat edinme gerçekleşir.
Aşağıdaki videolarda Op.Dr. Savaş Aksoy, “Kısırlık” konusunda bilgiler veriyor.
I. Küçüklerin Evlat Edinilmesi Şartları
1- Genel Koşulları – TMK m. 305
“Bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinilen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.” Bir yıl süre ile evlat edinmek isteyen tarafından küçüğün bakılmış, eğitilmiş olması gerekmektedir. Bu bir yıllık süre ile küçük ile evlat edinmek isteyenin birbirlerini tanımaları ve evlatlık ilişkisinin sağlam temellere oturtulması sağlanmak istenmiştir.
Maddenin ikinci fıkrasında ise “Evlat edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi gerekmektedir.” denmektedir. Evlat edinme de hem küçüğün yararı hem de var ise evlat edinenin diğer çocuklarının yararı gözetilir. Bu madde de düzenlenmiş bulunan koşullar genel koşullardır ve hakim önüne gelen dosyada öncelikli olarak bu koşulların gerçekleşip gerçekleşmediğine bakacaktır.
2- Birlikte Evlat Edinme – TMK m.306
“Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir.”
“Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebilir.” Bu fıkrada evli kimselerin tek başına evlat edinememeleri kuralının istisnası yer almaktadır. Bu şekilde eşlerden biri diğer eşin çocuğunu tek başına evlat edinebilecektir.
3- Tek Başına Evlât Edinme – TMK m.307
“Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlât edinebilir.Otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir.”
İkinci fıkrada birlikte evlat edinmenin ikinci istisnası yer almaktadır.
4- Küçüğün Rızası Ve Yaşı – TMK m.308
“Evlât edinilenin, evlât edinenden en az on sekiz yaş küçük olması şarttır. ” Bu koşul birlikte evlat edinen eşler bakımından ayrı ayrı aranmaktadır.
“Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlât edinilemez. ”
“Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet dairelerinin izniyle evlât edinilebilir. “
Ayırt etme gücü kavramı yaş ile ilgili bir kavram olmayıp, evlat edinme işleminin neden ve sonuçlarını anlayabilme, kavrayabilme anlamını taşımaktadır. Dolayısı ile bu olgunluğa erişmiş küçüklerin rızası mutlaka alınmalıdır. Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüğün anne ve babasının rızası şarttır.
Ayırt etme gücüne sahip olsalar dahi vesayet altındaki küçüklerin evlat edinilmesi için küçüğün rızası yanında vesayet dairelerinin izni şarttır.
5- Ana ve Babanın Rızası – TMK m. 309
“Evlât edinme, küçüğün ana ve babasının rızasını gerektirir.
Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir.
Verilen rıza, evlât edinenlerin adları belirtilmemiş veya evlât edinenler henüz belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir.”
Bu maddede rızanın nasıl alınacağı düzenlenmiştir. Rıza mahkeme huzurunda verilmelidir.
6- Zamanı – TMK m. 310
“Rıza, küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden önce verilemez.
Rıza, tutanağa geçirilme tarihinden başlayarak altı hafta içinde aynı usulle geri alınabilir.
Geri almadan sonra yeniden verilen rıza kesindir. ”
7- Rızanın Aranmaması Koşulları – TMK m. 311
“Aşağıdaki hâllerde ana ve babadan birinin rızası aranmaz:
l. Kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
2. Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa. ”
8- Rızanın aranıp aranmamasına karar verecek makam – TMK m.312
“Küçük, gelecekte evlât edinilmek amacıyla bir kuruma yerleştirilir ve ana ve babadan birinin rızası eksik olursa, evlât edinenin veya evlât edinmede aracılık yapan kurumun istemi üzerine ve kural olarak küçüğün yerleştirilmesinden önce, onun oturduğu yer mahkemesi bu rızanın aranıp aranmamasına karar verir.
Diğer hâllerde, bu konudaki karar evlât edinme işlemleri sırasında verilir.
Ana ve babadan birinin küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmemesi sebebiyle rızasının aranmaması hâlinde, bu konudaki karar kendisine yazılı olarak bildirilir. ”
Yukarıda 8 madde olarak açıklanan şartlar küçüklerin evlat edinilmesine ilişkindir. Bu maddeler de adı geçen mahkeme; evlat edinenin oturduğu yer Aile Mahkemesi ya da o yerde Aile Mahkemesi olmaması halinde Aile Mahkemesi sıfatı ile bakmakla görevli olan Asliye Hukuk Mahkemesidir.
II. Ergin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi
TMK m.313
“Evlât edinenin altsoyu bulunmaması koşuluyla, ergin veya kısıtlı aşağıdaki hâllerde evlât edinilebilir:
1. Bedensel veya zihinsel özrü sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlât edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise,
2. Evlât edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise,
3. Diğer haklı sebepler mevcut ve evlât edinilen, en az beş yıldan beri evlât edinen ile aile hâlinde birlikte yaşamakta ise.
Evli bir kimse ancak eşinin rızasıyla evlât edinilebilir.
Bunlar dışında küçüklerin evlât edinilmesine ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır. ”
Evlat Edinmenin Hükümleri
Evlatlık evlat edinenin soyadını alır.
Evlat edinen küçük çocuğa yeni bir ad verebilir.
Evlatlık ve alt soyu evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olur. Ancak evlat edinen evlatlığa mirasçı olamaz. Ayrıca evlatlık ve onun alt soyu, evlat edinenin alt ve üst soyuna mirasçı olamaz.
Evlatlık küçük ise velayeti evlat edinene geçer. Eğer evlatlık vesayet altında ise evlat edinme ile birlikte vesayet durumu sona erer ve evlat edinenin velayetine geçer.
Evlatlık ile evlat edinen arasında TMK uyarınca evlenme yasağı vardır.
Eşler tarafından birlikte evlat edinilen küçüklerin ( ayıt etme gücü olmayan) nüfus kayıtlarında ana baba hanesine evlat edinenlerin adları yazacaktır.
Evlat edinme ile ilgili belgeler evlat edinilenin istemi veya mahkeme kararı olmadıkça açıklamaz.
