Doğum kontrol hapları birçok ülkede son 20 yıl içinde en yaygın korunma yöntemi haline gelmiştir. Tıbbi adı Orak Kontraseptif olarak geçer.
Günümüzde, gelişmiş ülkelerde yaklaşık 24 milyon evli kadın ya da bir başka deyişle, doğurgan yaştaki evli kadınların %14’ü doğum kontrol hapı kullanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde de yaklaşık 38 milyon evli kadın (doğurgan yaştaki kadınların yaklaşık %6 sı) doğum kontrol hapı kullanmaktadır.
Doğum kontrol hapları içerdikleri kadınlık hormonlarına göre ikiye ayrılır;
- Kombine oral kontraseptifler (Doğum kontrol hapları)
- Yalnız progesteron içeren haplar (Minihaplar)
Kombine oral kontraseptifler çok güvenilir bir korunma yöntemidir. Bunlar doğal kadınlık hormonları östrojen ve progesteronun sentetik formlarını içerir. 21 ya da 28 günlük paketler halinde hazırlanmıştır. Yapılan çalışmalarda iki grubun birbirinden üstün olmadığı görülmüştür.
İçindekiler
Doğum Kontrol Hapı Nasıl Etkili Olur?
Ovülasyonu (yumurtlama) baskılayarak, rahim ağzı sıvısını spermlerin geçişini engelleyecek şekilde kalınlaştırarak ve döllenmiş yumurta hücresinin taşınmasını yavaşlatarak gebeliği önler.
Doğru kullanıldığında %99,9 etkilidir. Kullanımının ilk yılında 1000 kullanıcıdan 999’unda gebelik gözlenmez. Olağan kullanımdaki başarısızlık nedenlerinin başında kullanıcı uyumsuzluğu gelmektedir.
Doğum Kontrol Hapının Olumlu Yönleri
Doğru kullanıldığında son derece etkilidir.
- Kullanılması kolaydır.
- Etkileri ve yan etkileri çok iyi incelenmiştir.
- Cinsel ilişkiyi etkilemez.
- Gebe kalma kuşkusu olmadan cinsel ilişkiye girmek, alınan zevki arttırır.
- Kadın gebe kalmak istemediği sürece kullanabilir, ara vermeye gerek yoktur.
- Menarştan (ilk adet yaşı) menopoza kadar her yaşta kullanılabilir.
- Yöntemi bırakmak için sağlık personeline gerek yoktur.
- Dış gebelik riskini azaltır.
- Premenstrüel sendrom (Adet öncesi gerginlik) bulgularını azaltır.
- Endometriyozise bağlı yakınmaları azaltır.
- Rahim ve yumurtalık kanseri, yumurtalıklarda kist oluşumu ile rahim ve yumurtalık iltihaplı hastalığı risklerini azaltır.
- Memenin iyi huylu hastalıklarının gelişme riskini azaltır.
- Demir eksikliği anemisini azaltır.
- Akneye iyi gelebilir.
- Adet kanamaları miktarca az, daha kısa süreli ve düzenli hale gelir.
- Adet ağrıları çok azalır ya da kaybolur.
Aşağıdaki videolarda Op. Dr. Savaş Aksoy, “Kadın ve Erkek Kısırlığı” hakkında bilgiler veriyor.
Doğum Kontrol Hapının Olumsuz Yönleri
- Her gün hap almanın hatırlanması gerekir, aksi takdirde etkili değildir.
- Kilo artışı olabilir.
- Depresyon ve cinsel istek azalması gibi ruhsal değişiklikler olabilir.
- Lekelenme ya da ara kanama görülebilir.
- Bazı ilaçlarla etkileşimi vardır.
- Kan basıncı yüksek olan, 35 yaşın üstünde ve aynı zamanda günde 20 den fazla sigara içen kadınlarda nadiren kalp krizine ve bacak derin toplardamarlarında tromboza (damar tıkanıklığı) neden olabilir.
- Kan basıncını yükseltebilir.
- AIDS dahil cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu değildir.
Doğum Kontrol Hapının Yan Etkileri
- Bulantı
- Ara kanamaları ve lekelenme
- Kilo artışı
- Amenore (adet görmeme)
- Akne
- Baş ağrısı
- Memelerde hassasiyet
- Baş dönmesi
Yan Etki ve Sağlık Sorunlarında Nasıl Davranmalıyız?
- Adet arası lekelenme ya da kanama: Hap almaya başladıktan sonraki ilk üç ay için normaldir. Kadınların çoğunda ilk üç ay içinde önemli oranda azalır.
- Baş ağrısı: Baş ağrısı şiddetli değilse, enderse ya da mide bulantısı ile birlikte değilse hap kullanımına devam edilmelidir. Tekrarlıyorsa ve şiddetli ise baş ağrısıyla birlikte bulantı, konuşamama, uyuşukluk, halsizlik, karıncalanma veya görme bozuklukları oluyorsa hap alımı bırakılmalıdır, hastanın hormonsuz bir korunma yöntemi seçmesine yardımcı olunmalıdır.
- Yüksek kan basıncı: Hap kullanımına bağlı yüksek kan basıncı genellikle 1 ila 3 ay içinde kaybolur.
- Bulantı: İlk 3 ayda sık görülür. Hapların her gün aynı saatte yemekle birlikte ve gece alınması bu etkiyi önler.
- Memelerde dolgunluk ya da duyarlılık: Genellikle hapa başlandıktan sonra üç ay içerisinde düzelir.
Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?
Hap kullanmaya başlamak için en uygun zaman, adetin ilk günüdür. Bununla birlikte kadının adetleri düzenliyse adetin ilk 7 günü içinde herhangi bir günde de başlanabilir. Gebelik olmadığından emin olunan herhangi bir günde de hapa başlanabilir. Ancak ilk 7 gün koruyucu etki oluşmayacağı için ek bir yöntem (kondom=prezervatif vs) kullanılmalıdır.
Haplar her gün aynı saatte, yatmadan hemen önce ya da tercihen akşam yemeğiyle birlikte alınmalıdır. Böylece hatırlanması daha kolay olacak; bulantı ve diğer yan etkiler önlenebilecektir.
Paketteki tüm haplar bitene kadar günde bir hap alınmalıdır. 21 tabletlik hap kullanılıyorsa 7 gün, 22 tabletlik bir hap kullanılıyorsa 6 gün ara verdikten sonra adet kanaması olsun ya da olmasın, yeni bir pakete başlanmalıdır. Pakette 28 hap varsa hiç ara vermeden ikinci pakete geçilebilir. 28 hap içeren doğum kontrol haplarında paketteki 21 beyaz hap hormon içerir. Son haftada alınan 7 kahverengi hapta ise hormon yoktur. Bu haplar adet kanaması sırasındaki kaybın yerine konması için demir içerir.
Hapın Kullanımı Unutulursa
1 hap unutulduğunda: Unutulan günün hapı, hatırlanır hatırlanmaz alınmalıdır.
2 hap unutulduğunda: İlaç kullanımının ilk iki haftası içindeysek üst üste iki hap alınarak eksik günler tamamlanır. Bu durumda bir hafta süre ile ek bir yöntem kullanılmalıdır. İlaç kullanımının üçüncü yani son haftasındaysak paket atılıp aynı gün yeni bir pakete başlanmalıdır. Bir hafta süre ile ek bir yöntem kullanılmalıdır.
3 hap unutulduğunda: Paket atılıp aynı gün yeni bir pakete başlanmalıdır. Bir hafta süre ile ek bir yöntem kullanılmalıdır.
Doğum Kontrol Hapı Kullanırken Nelere Dikkat Edilmeli?
Hap kullanırken iki kez ya da daha fazla adet görülmemesi durumunda, gebelik olasılığının araştırılması gerekir. Gebe olduğunu bilmeden hap alanların anormal bebek doğurma riski artmaz. Doğum kontrol hapı kullanımı sırasında; şiddetli karın ağrısı, şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, kuvvet ya da his kaybı, şiddetli uyluk ya da bacak ağrısı, ani görme kaybı ya da bulanık görme, konuşma bozukluğu, deride ve gözlerde sararma gibi durumlarda hasta mutlaka doktora başvurmalıdır.
Doğum Kontrol Hapını İlk Kez Kullanacak Olanlar Dikkat!!
Hap kullanmaya yeni başlayanlar, durumu gözden geçirmek ve herhangi bir sorunu varsa görüşmek üzere, 2-4 hafta içinde doktoruna başvurmalıdır. İzlem ziyaretinde durumu normal bulunan kadınlara 3 aylık hap verilir. Üç ay içinde kadının durumu tekrar gözlenmelidir.
Daha önce hap kullanmış kadınlara 6-12 aylık hap verilebilir. Yakında evlenecek olan ve doğum kontrol hapı kullanmayı planlayan kişilerin en az bir ay öncesinden hap almaya başlamaları önerilir. Bu süre içerisinde geçici yan etkilerin kaybolması ve hap alma alışkanlığının kazanılması sağlanmış olur.
Doğum kontrol hapı kullanılmaması gereken durumlar;
- 35 yaş ve üstünde, günde 20’den fazla sigara içenler
- Fokal nörolojik bulgular veren migren tipi baş ağrıları
- Gebelik
- Emziren annelerde doğum sonrası ilk 6 hafta
- Mevcut meme kanseri
- Düzenli kan basıncı kontrolü yaptıramayan orta derecede hipertansiyon olguları (Kan basıncı 160/100-179/109), şiddetli hipertansiyon olguları (Kan basıncı >180/110)
- Ağır damar tutulumu ile seyreden diyabet olguları
- Tromboemboli (damar tıkanıklığı) (mevcut/geçirilmiş), geçirilmiş kafa içi damar hastalığı
- Mevcut ya da geçirilmiş iskemik kalp hastalığı, komplikasyonlu kalp kapağı hastalıkları
- Uzun süre hareketsiz kalmayı gerektiren büyük cerrahi müdahaleler
- Aktif viral hepatit, karaciğer tümörleri (iyi ya da kötü huylu), karaciğerde ağır fibrozis, şiddetli siroz
Bunun dışındaki doğru bilinen yanlışlara da başka bir yazımızda değineceğiz.
