Şişmanlık bilindiği gibi vücutta yağ miktarının fazla olmasıdır. Tüm dünyada şişmanlık toplumsal bir sağlık sorunu olarak kabul edilmekte ve önlemek için çeşitli programlar hazırlanıp yürütülmeye çalışılmaktadır. Şişmanlık yaşı giderek azalmakta ve çocuklar arasında da giderek yaygınlaşmaktadır. Ülkemizde de durum farklı değildir. Özellikle büyük şehirlerde yaşayan çocuklarda şişmanlık görülme sıklığı daha fazladır.
Çocukluk çağı şişmanlığı yetişkinlikte görülen birçok kronik hastalığa da zemin hazırlamaktadır. Çocukluk döneminde şişman olan bireylerin %20-50’si yetişkinlikte de şişman olmaktadır.
İçindekiler
Çocuklar neden şişmanlıyor?
Çocukluk çağı şişmanlığının nedenleri kısaca
1- Çevresel (Sağlıksız beslenme alışkanlığı, fiziksel aktivite azlığı)
2- Psikolojik
3- Fizyolojik
4- Genetik
5- Metabolik
nedenlerdir. Özellikle çevresel nedenler çocukluk çağı şişmanlığının %70’inden sorumludur. Çocukluk döneminde görülen şişmanlığın bazı nedenlerini açıklamak gerekirse;
Hamilelik döneminde annenin beslenmesi
Anne karnındaki çocuğun ileriki dönemde sağlık durumu annenin beslenme biçimi ile yakından ilişkilidir. Hamileliğinde basit şeker tüketimi yüksek olan bir annenin çocuğunda obeziteye daha çok rastlandığı bilinmektedir.
0-1 yaş dönemindeki beslenme biçimi
Bu dönemde yapılan tüm uygulamalar bebeğin yaşam boyu beslenme alışkanlıklarının temeli olacağı için çok önemlidir. İlk 6 ay sadece anne sütü alan çocuklarda şişmanlık daha az görülmektedir. Tombul çocuk sağlıklıdır nedeniyle aşırı beslenen bebeklerde yağ hücre sayısı artmakta şişmanlığa yatkınlık oluşmaktadır. İleriki yıllarda da fazla enerji alımı durumunda şişmanlık kaçınılmaz olmaktadır.
Genetik faktörler
Anne ve babası şişman olan çocukların şişman olma olasılığı daha fazladır. Ancak bunun sadece genetik olduğunu söylemek yanlıştır. Bireyin beslenme alışkanlıkları ailesinin alışkanlıklarına göre şekillenir. Aşırı yemek yiyen, çok yağlı beslenen bir ailenin çocuğunun da bu besinlerle beslendiği düşünülürse genetik faktörlerin çocukluk şişmanlığında çok fazla etkili olmadığı anlaşılmaktadır.
Yanlış beslenme alışkanlıkları
- Çocuğun ihtiyacından daha fazla enerji alması
- Öğün atlama (kahvaltı veya öğle yemeği yememe)
- Okul yemeklerinin sevilmemesi
- Fast food tarzı, aşırı kalorili, besin değeri düşük besinlerin sık tüketilmesi
- Ebeveynlerin çalışma durumu
- Enerji ve yağ içeriği yüksek besinlere daha kolay ulaşılması
- Yemeğe ayrılan bütçenin sınırlı olması
- Menülerin dengesiz hazırlanması
- Bebeklik döneminde sebze ve meyvelerin bebeğe verilmemesi ve sonraki yıllarda çocuğun bu besinleri reddetmesi
Gibi nedenler çocuğun yanlış beslenme alışkanlığı kazanmasına neden olmaktadır. Bu durumun uzun sürmesi sonucunda da çocukluk çağı şişmanlığı oluşmaktadır.
Fiziksel aktivitenin azalması
Alınan enerjinin harcanamaması da şişmanlığın en önemli nedenlerindendir. Oyun alanlarının kısıtlı olması, bilgisayar oyunları nedeniyle aktif oyunların tercih edilmemesi, spor yapmaya çocukların yönlendirilmemesi gibi nedenlerle çocuklar daha az hareket eder hale gelmiştir. Alınan kalorinin harcanandan fazla olması sonucunda da şişmanlık görülmesi doğal bir sonuçtur.
Psikolojik sorunlar
Duygusal Açlık İnsanı Özellikle de Çocukları Daha Çok Yemek Yemeye Sevk Ediyor.
Doyma dürtüsü iki yönlüdür. Duygusal açlıkla doyum ve fiziksel açlıkla doyum ilişkilerine psikolojide geniş yer verilmiştir. Birçok şişman çocuğun ruhsal dengesinde bir sorun görürsünüz. Aile, arkadaşlar, okul ve yapmak istedikleri ona yeterli gelmiyorsa tatminsizlik veya doyumsuzluk gelişir. Bu doyumsuz yönlerini fazla yiyerek doyurmaya çalışan birçok birey aşırı kalori alımına bağlı olarak şişmanlamaktadır. Aşırı yemek yiyen çocukların bir çoğu sevgi ve ilgi azlığı, aile içi sorunlar gibi nedenlerle aşırı yemeğe yönelip duygusal açlıklarını gidermeye çalışmaktadır.
Çocukluk çağı şişmanlığı nasıl önlenir?
Bir sorunu ortadan kaldırmanın yani çözmenin şartı ortaya çıkmasına neden olan etmenlerin ortadan kaldırılmasıdır. Dolayısıyla yukarıda sıraladığım nedenler arasında özeklikle çevresel etmenler olarak sayabileceğimiz yanlış beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite azlığı ortadan kaldırılırsa şişmanlık önemli ölçüde önlenebilir.
Çocukluk dönemi şişmanlığının ÖNLENMESİ İÇİN;
İçin İlk 6 Ay Yalnızca Anne Sütü Veriniz
Süt çocuğu için en uygun besin anne sütüdür. Anne sütü ilk 6 ayda bebeğin tüm gereksinmelerini sağlayan, sindirim sistemine göre ayarlanmış ve bebek için ilk aşı niteliği olan bir besindir.
1 yaşına kadar tuz, şeker, baharat ve aşırı lifli gıdalar vermeyin
Yapılan bazı çalışmalar bebeklerin tatlı tadını daha çok sevdiklerini ve tatlıya yöneldiklerini göstermiştir. Çağımızın sorunu olan obezite-şişmanlık ile mücadeleye bebeklik döneminden itibaren başlanmalı, anne sütünün ve diğer besinlerin reddine neden olmamak açısından şeker ve şekerli gıdaları vermemeye özen gösterilmelidir.
Sağlıklı beslenme alışkanlığını çocuğunuza bebeklikten itibaren kazandırın
Yeterli ve dengeli beslenme; vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınarak vücutta uygun şekilde kullanılmasıdır.
Besinleri, besleyici değerleri yönünden 4 ana grupta toplayabiliriz. Bunlar süt ve süt ürünleri; et, tavuk, balık, yumurta ve kuru baklagiller; taze sebze ve meyveler; ekmek, nişastalı besinler ve tahıllardır. Aynı gruptaki besinler birbirinin yerine tüketilebilir.
Bireyin ihtiyacına göre her besin gruplarından yeteri kadar miktarın her öğünde tüketilmesi gereklidir.
Çocuğunuzun hareket özgürlüğünü kısıtlamayın, spor yapmasını destekleyin
Şişman çocuklar nasıl tedavi edilir?
Çocuklara kalıplaşmış diyet listeleri asla verilmemelidir
Şişmanlama eğiliminde olan çocuklar öncelikle çocuk hekimi tarafından değerlendirilmelidir. Gerekli ise medikal tedavi uygulanmalıdır. Beslenme konusunda çocuk beslenmesi konusunda deneyimli bir diyetisyenden muhakkak yardım alınmalıdır. Eğer şişmanlığın nedeni psikolojik kökenli ise bir pedagdan yardım alınmalıdır.
Öncelikle aile yaşantısı ve beslenme alışkanlıkları çok iyi sorgulanmalıdır. Aileye ve çocuğa seviyesine göre beslenme eğitimi verilmelidir. Zevkle uygulayabilecekleri, değişim yapabilecekleri, esnek bir program hazırlanmalıdır. Besinler iyi anlatılmalı yemek seçiyorsa öncelikle bunun önüne geçilmelidir.
Çocukların fiziksel aktivite yapmaları için özendirilmelidir
Çocukların fiziksel aktivite yapmaları sağlanarak yavaş yavaş kilo vermeleri sağlanmalıdır. Çocuklar için en iyi aktivite oyundur; basketbol yüzme gibi sporlara veya eğlenceli hareketli egzersizlere yönlendirilmelidirler. “Günde 1 saat yürüyüş yapın” önerisi çocuklar için uygun değildir. Çocuklar çabuk sıkılırlar bu nedenle ilgisini çekecek ve zevk alacakları aktivitelere yönlendirilmeleri gereklidir. Oyuncak seçimi yaparken hareketini kısıtlayacak oyuncaklar tercih edilmemelidir.
Çocukların yeterli ve dengeli beslenmeleri sağlanmalıdır
Yiyecekleri; doğru zamanda, doğru miktarlarda, doğru ve sağlıklı olanlarını seçip tüketmek yeterli ve dengeli beslenmenin temel ilkeleridir.
Çocuklar, yetişkinler kadar açlığa dayanamazlar. Yemek saatleri düzenli olmadığında gün boyunca daha fazla abur cubur yeme eğiliminde olurlar ve yemek zamanı acıkmazlar. Bu nedenle öğün atlanmamalıdır. Çocukların güne iyi başlamaları için mutlaka kahvaltı yapmaları gerekir. Az ve sık aralıklarla günde 6 öğün beslenmeleri esasına uyulmalıdır.
