İçindekiler
İştah nedir?
İştah yiyeceklere karşı duyulan istek diye tanımlanır.
İştah bilinçli bir istek olup daha önce yiyecek ile olan deneyimlerden, besinin görünümünden olumlu ve olumsuz olarak etkilenir.
İştahsızlığın; çocuklar için en önemli sonucu büyümelerinin olumsuz yönde etkilenmesidir.
İştahsızlık çoğu zaman anne kaygısıdır. Annenin ısrarı; Çocuğun iştahsızlaşmasına ve İnat etmesine neden olur. Çocuk için bu durum bazen bir oyun, bazen de işkenceye dönüşür.
İştahsızlıktan yakınıldığında
Çocuğun gelişimi bu noktada bizim için karar verici durumdur. Aileyi ikna etmek en önemli noktadır; bu yapılmazsa ileride çocuğa daha fazla zarar verebilecek önemli beslenme sorununa dönüşebilir. Okul öncesi dönemde çocukların beslenmesi aile bireylerinin beslenme alışkanlıklarının bir yansımasıdır. Bu dönemde çocukların ilgisini çeken renkli görüntülerin bol olduğu televizyon izlerken yemek yedirmek, o arada çocuğun ne yediğini anlamadan ağzına tıkıştırmak çoğu zaman yemek yediremediğimizde seçtiğimiz yöntem maalesef. Çocuk büyüdükçe bu reklâmlar abur- cubur dediğimiz beslenme alışkanlığının kazanılması ve pekişmesine destek olmaktadır. Bunlar da gereksiz boş enerji kaynağı olduklarından ve kilo alma sorunu yaratıp sağlıklı beslenmeyi engellediği için gelişim sorunları ile baş başa kalmamıza yol açmaktadır.
Aileler çocukları yemiyor diye yakınıyor, Çoğu aile şikâyet eder “Çocuğum bir şey yemiyor, gün boyunca lokmasını ağzında tutuyor ya da yemek seçiyor” diye, bu hem bizlere hem de çocuk doktorlarına ve psikologlarına sıklıkla gelen bir yakınmadır. Bunun nedeni barsak parazitleri, anemi ya da hastalığa ve/ veya vitamin- mineral eksiliğine bağlı olabilir ya da psikolojiktir. Bazen de çocuk iyi besleniyordur ama ailenin beklentisine cevap vermiyordur. Yani topaç gibi değildir, arkadaşın çocuğundan az yiyordur veya komşununkinden zayıftır.
Çocuklarda iştahsızlık nedenleri
Çocuklarda iştahsızlık büyük ölçüde psikolojik nedenlerle ortaya çıkar; çünkü yemek yememek anne ve babaya karşı kullanılan güçlü bir silahtır. Bu savaşta nedense hep çocuk kazanır. Çözüm için önce sebep saptanmalıdır. Anne- babadan biri yemek seçiyorsa onları örnek alacağı için çocuk da yemek seçer. Bunun dışında çocuklar 2 yaş civarındayken çabuk sıkılır, bugün sevdiği bir yemeyi bir süre sonra sevmeyebilir. Çocuk seviyor diye sıklıkla aynı besinlerin pişirilmesi bıkkınlık yaratır. Doğal olarak reddederler, bunun üzerine baskı yapıldığında kendini ispatlamak için farklı davranışlara girerler. Öncelikle çocuğun da bir birey olduğu unutulmamalıdır.
Bazı bebekler seçici olarak tanımlanır. Seçici bebeklerin 4 aylık süreçte oranı % 19 iken, 2 yaşında bu oran %50’ ye çıkmaktadır. Yaşa göre kilosu fazla olan bebeklerin daha az seçtiği gözlemlenmektedir ve yeni besinin seçici bir bebeklere kabul ettirilmesi için 8–15 kez denenmesi gerektiği belirtilmektedir. Buna en iyi örnek benim kızım da seçici bir bebek, 6. ayında yoğurt başladığımda yoğurdun tadını beğenmedi, içine elma püresi ekledim beğenmedi, muzla denedim beğenmedi, pekmez ekledim beğenmedi, ara ara natürel yoğurt olarak sundum. Sabırla denemeye devam ettim ve 8 aylıkken yoğurdu yemeye başladı. Şuan en sevdiği besin yoğurt, zorladığınızda bu sefer sizinle inatlaşıp yiyecekse de yememeyi tercih ediyorlar.
İştahsızlık çözümünde yapılmaması gerekenler
Çocuk doğduğu andan itibaren yeme ve içme içgüdüsüne sahiptir. Çocuğun tepkileri önemsenmeden beslenmeye kalkılması, yemesi için arkasından koşulması, ilgisi başka yere yöneltilip ağzına tıkıştırılması davranışları iştahsızlık tepkisel olarak pekişecektir. Artı çocuğun kendi duygularına ve kendine güveni sarsılır. İştahsız çocuklar genelde geç yatıp- geç kalkan, belirli bir düzeni olmayan çocuklardır.
Beslenme ve uyku sorunu çocukların %20- 30’unda birlikte görülür. Genetik faktörler iştahsızlıkta önemli bir etkendir. Hastalık, diş çıkarma gibi durumlarda geçici iştahsızlık süreçleridir. Çocuk yemek yerken titiz davranıp döktüğü için bağırmak, arkadaşlarıyla kıyaslamak, sürekli olumsuz mesajlar vermek, yemek masasında ailesel tartışmalara girmek, sofra kuralları konusunda yaş becerisinden fazlasını istemek çocukla tedirginliğe, korkuya ve kaçışa neden olur. Bu da sonuçta iştahsızlığı beraberinde getirir. Bazen aileye katılan yeni bir üye kıskançlık yaratır, yemek yemediğinde ilgi odağı olduğunu fark edip bunu kullanma yoluna gidebilir, Anne ve babanın işten geç gelmesi ve ya gelir gelmez evde işle ilgilenmesi, sofra düzeninin olmaması iştahsızlığı yaratan diğer sebepler olarak sıralanabilir.
Aşağıdaki videoda Uzm. Diy. Fatmagül Yılmaz Öztürk, bazı yiyecekleri yemeyen çocuklar için alternatif yiyecekleri öneriyor.
İştahsızlık varsa ne yapılmalı?
Süt, kola, meyve suyu, çay, su gibi içeceklerin tüketim sıklığı ve miktarı belirlenmeli. Yemekten 1 saat önce veya yemek sırasın da çocukların sıvı alımı sınırlanmalı. Kolayca doygunluk hissi ve enerji verdiği için çocuklar tercih eder. Çocuğun besin seçimindeki öncelikler dikkate alınarak farklı çeşitte besinler sunulur. Yemek porsiyonları annenin kendi ölçülerine göre değil, çocuğun gereksinimine göre ayarlanır. Bir öğündeki besin reddedildiyse farklı bir besin denenir, o da reddedilirse bir sonraki öğüne kadar hiçbir şey verilmeden beklenmeli. Ödül olarak şeker ve ya tatlı gibi besinler, çikolata verilmemeli.
Yiyecekler çocukların yiyebileceği türden hazırlanmalı, eliyle yemek istediğinde Özgür bırakılmalı. Gerekirse onun ilgisini çekecek şekilde süslenmeli. Hazırlarken çocuktan yardım almak ve ya masa kurmaya iştirak etmesini sağlamak (bıçak ve cam bardak gibi şeyler hariç) hem çocuk da öz güveni de pekiştirir. Gurup halinde arkadaş ortamında yemek yenmesi de çocuğu olumlu etkiler. Yemek saatlerini çocuk için hoş bir saat olmasına özen gösterilmeli. Bugün reddedilen besin daha sonra tekrar denenmelidir. Çünkü süreç içinde kararlar değişebilir ya da sunum şeklinizi değiştirebilirsiniz. Yaş uygunluğuna göre yemek hazırlarken size yardımcı olmasına izin verebilir ve kendi hazırladığı şeyi beraber yiyerek onu mutlu edebilirsiniz.
Aile bireylerinin tutumu önemli
Aile bireylerinin çocuğa karşı tutumu tutarlı olmalı. Birinin izin vermediğini diğeri onaylamamalı. Çocuğa besinlerin yaraları oyunlarla anlatılmalı, ona bir birey olduğu hissettirilmeli, seçim yapmasına izin verilmeli. Her şeyden önce iştahsızlığa yol açan durumun çözülmesi gerekir. Büyüme ve gelişmesi hassasiyetle izlenmeli, ağırlık ve boy eğrileri varsa öncekilerle karşılaştırılmalı ve ölçümler eğer 3. persentilin(gelişim eğrisi) altına düşüyorsa büyüme- gelişme geriliği açısından izlenmelidir. Normal gelişme göstermeyen sık sık hastalanan çocuklar klinikte değerlendirilmelidir. Günlük yaşamda yaşanılan sorunlar aile masasına yansıtılmamalı Yemek saatleri düzenli olmalı, yemek aralarında iştahını kesebilecek besinler verilmemeli. Mide kapasitesi küçük olan çocuklarda sık öğünler oluşturulmalı. Öğünün içeriği zenginleştirilmeli gerekirse bunun için bir uzman yardımı alınabilir.
İştahsızlık ilerleyen yaşlarda ise; örneğin 13–15 yaş grubu çocuklar genelde tutucu olurlar ve genelde örnek aldıkları anne- baba ya da yarış halinde olduğu akranı bir arkadaşı gibi davranışa girerler, Yine bu yaş grubu kendini önemsemekte ve kendini ispat için elinden geleni yaparlar. Genelde karışık lezzetlerden hoşlanmazlar. Çocuğunuzun duygularına kulak vermek bu noktada önemlidir. Bu yaş grubunda kilo takıntısı ile beraber gelişen bir durum da olabileceği için daha dikkatli olmak gerekir.
Burada UNUTULMAMASI GEREKEN EN ÖNEMLİ NOKTA ŞUDUR: “Hiçbir çocuk inadı nedeniyle açlıktan ölmemiştir.
