Bağımlılık denilince genellikle akıllara alkol, sigara, madde kullanmak gibi ergen ve yetişkinlerde görülen bir çeşit davranış bozukluğu gelir. Günümüzde özellikle teknolojinin ilerlemesiyle her yaştan herkesin, özellikle de çocukların cep telefonlarına, bilgisayarlara erişimi daha da kolaylaştı. Artık her çocuğun bir cep telefonu olmasa bile mutlaka her evde bir bilgisayar olduğunu söyleyebiliriz. Çoğunlukla çocuklar ödevlerini yapabilmek, sosyal ağlarda arkadaşlarıyla sohbet edebilmek, oyun oynayabilmek için bilgisayarlarının başına oturuyor.
Elbette, teknolojiyi kullanmak yararlı ancak, kontrolü elden bırakmak da, bazı çocuklarda bağımlılık gelişmesine yol açmaktadır. Bağımlılık geliştiren ya da bağımlılığa meyilli olan çocukların hassas, içe dönük, yalnız, özgüven eksikliğine sahip olduğu ve çok çabuk sıkıldığı görülmektedir.
Bilgisayar bağımlığının belirtileri
Çocuğunuz, bilgisayar başında fazla zaman geçiriyor ve başından kalkamıyorsa, yemek yemiyor ya da yemek yemeyi unutuyorsa, uyumuyor ya da çok geç saatlerde yatıyorsa, az konuşuyorsa, okula gitmek istemiyor ve sürekli yapması gerekenleri erteliyorsa, arkadaşlarıyla ve aile bireyleriyle daha az vakit geçiriyorsa, ders başarısında ciddi bir düşüş gösteriyorsa, internet kafeler de daha fazla vakit geçiriyorsa, sırt, bilek, baş ağrısı gibi fiziksel problemlerle de karşı karşıya kalıyorsa bağımlılık geliştiriyor ya da bağımlı olabilir.
Çocuklarda bilgisayar bağımlılığının nedenleri
Çocuklar yaşam içerisinde okul, aile, arkadaş vb. problemlerden kaçmak için bilgisayara yönelebilirler. Bilgisayar ve internet içindeki dünya, gerçeklerden kaçmak için çocuklara ve ergenlere olanak sağlamaktadır.
- Sosyal yaşam içerisinde kendini değersiz hisseden çocuklar bir yere, bir gruba ait olmak, kendilerini ifade edebilecekleri bir ortama ihtiyaç duyarlar. Sanal gruplar bir anlamda iletişim kurmalarına olanak sağlamaktadır.
- Sanal ortamda olmak istedikleri kişiliğe rahatlıkla bürünebildikleri ve istedikleri gibi iletişim kurabildikleri için bilgisayara karşı bağımlılık geliştirebilirler.
- Çocukların ve ergenlerin gerçek yaşamlarında elde edemedikleri kazanma, başarılı olma, rekabet edebilme duygularını sanal ortamda doyurmaya çalışmaları yine bağımlılığa yol açmaktadır.
Bilgisayar Bağımlılığına Karşı Ailelere Öneriler
- Sürekli yasaklar ve cezalar koymak, çatışmak davranışın cazip gelmesine ve daha da artmasına yol açmaktadır. Çatışma yerine uzlaşma yoluna gitmek yararlı olacaktır. Çocuğun bilgisayar kullanımı kontrol altına alınmalı, belirli bir zaman çerçevesinde kullanılması konusunda karşılıklı anlaşılmaya varılmalıdır. Bilgisayarın ortak kullanım alanında, herkesin kolayca erişebileceği bir odada bulunmasına özen gösterilmelidir. Gerekirse bilgisayarın hangi saatlerde kullanılacağı, hangi tür oyun, eğlence ve sosyal ağ sitelerinin kullanılabileceği gibi konularda, karşılıklı yazılı bir sözleşme imzalanabilir.
- Çocuklara belirli, yapabilecekleri sorumluluklar vermek gerekir. Sorumluluklarını yerine getirdiklerinde takdir etmek ve ödüllendirmek işe yarayabilir. Örneğin, sofrayı kurduğu ve temizliğe yardım ettiği için bilgisayar kullanım zamanına 20 dakika daha eklenelebilir.
- Çocukların ve gençlerin sosyal beceri kazanabilmeleri için, sanal değil, gerçek bir çevrede bir arada bulunabileceği ortamlar ve aktiviteler oluşturmak, spora yönlendirmek faydalı olacaktır. Gerekirse sosyal veya iletişim becerileri kazanabilecekleri eğitimlere, seminerlere katılımları desteklenmelidir.
- Sürdürdüğü arkadaş ilişkileri desteklenmeli, yeni arkadaşlıklar kurması konusunda çocuk motive edilmelidir.
- Anne- babalar çocuk üzerindeki denetimlerini arttırabilmek için çocukla daha çok nitelikli zaman geçirmeye özen göstermelidir. Birlikte oynayarak oyunun içeriklerini yönlendirebilirler. Örneğin, problem çözme, duygularını ve düşüncelerini ifade etme, empati kurabilmeye yönelik oyunlar geliştirebilirler. 3-5yaş arasındaki çocuklar ile gruplandırma, tanıma, el- göz koordinasyonunu geliştirmelerine yönelik oyunlar, 6-8 yaş grubu ile okuma, yazma, mantık yürütme, matematiğe yönelik aktiviteler, 9-12 yaş grubu ile de daha çok soyut düşünme, problem çözme gibi konulara yön verilebilir.
- Çocukların ve gençlerin her zaman anne-babalarını rol model aldıklarını hatta taklit ettiklerini unutmayın. Siz de bilgisayar ve internet kullanımınıza dikkat ederek, çocuklarınıza ve kendinize yardımcı olabilirsiniz.
- Yaptığınız hiçbir şeye çocuk cevap vermiyor, bağımlılığı artıyorsa, mutlaka bir uzmana başvurup, psikolojik destek isteyin.
