Bel Ağrısı – Sırt Ağrısı Çocukları Tehdit Ediyor

Aslında İngilizce’de bu sağlık sorunu “back pain” yani “arka ağrısı” şeklinde tek bir kelimeyle ifade edilebilmekte iken, bizde bunun tam bir karşılığı olmadığından Türkçe tıpta bu sorun bel-sırt ağrısı olarak anılmaktadır. Çocuklardaki bel ve sırt ağrıları erişkinlere göre daha ciddiye alınmalıdır. Çünkü çocuklardaki bel ağrıları önemli bir hastalığın habercisi olabilir.

Çocuklarda bu sorunun nadir olduğu düşünülmekle birlikte, toplum içine yapılan anketler bu sorunun %30’lara varan sıklıklara ulaştığını göstermiştir. Tabii ki bu sıklık yaş ilerledikçe artmaktadır.

Bel ağrısı – sırt ağrısı nedenleri

Erişkinlerde bel-sırt ağrısı çoğu zaman mekanik bir zorlanma veya psikolojik kökenlidir. Oysa çocuklarda, özellikle de bazı durumlar eşlik ettiğinde, sıklıkla daha ciddi sorunlardan kaynaklanabilir. Çocuklarda bel-sırt ağrısının sebebi duruş bozuklukları gibi mekanik faktörlerden, tümör gibi ciddi hastalıklara kadar giden çok geniş bir yelpazeyi içerir. Hiçbir nedenin bulunamadığı çocuklarda da psikolojik faktörler, yalnız-mutsuz, sevgisiz büyüyen çocuklar akla gelmelidir.

Ancak çocuklardaki genel sıklığına bakıldığında ise, ciddi sorunlardan kaynaklanan bel-sırt ağrıları yine de basit nedenlere göre çok daha seyrek görülür. Bu nedenle bu yazımızda bel-sırt ağrılarının tüm sebepleri sunulacak, ancak basit ve daha sık rastladığımız nedenlere daha fazla yer verilecektir.

Çocuklarda bel-sırt ağrılarında en sık rastladığımız basit sebepleri sayarsak, sportif zorlanmalar, uygunsuz ağır sırt çantalarının taşınması ve uygunsuz pozisyonlarda uzun süre oturma olarak sıralanabilir. Sportif zorlanmalar sonucu oluşan bel-sırt ağrıları genellikle 1-2 haftalık istirahatle geçer.

Peki sizler ebeveyn olarak hangi durumlarda bel ağrısının daha ciddi bir nedeni olduğundan şüphelenecek ve doktora başvuracaksınız?

Öncelikle eğer çocuğunuz 4 yaşın altındaysa, mutlaka sebebin ayrıntılı olarak araştırılması gerekir. Çünkü bu yaş grubundaki bel-sırt ağrılarının ciddi bir sebebinin olma olasılığı daha yüksektir. Yine 4 haftayı geçen bel ağrıları daha ciddi olarak ele alınmalıdır. Özetle akılda daha iyi kalacak şekilde 4’ler kuralı diyebiliriz. 4 yaştan ufak, 4 haftadan fazla. Bu 2 kural dışında yine siz ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bazı bulgu ve belirtilere de parmak basmak istiyorum. Eğer bel-sırt ağrısına aşağıdaki belirti ve bulgular eşlik ediyorsa yine daha ciddiye alınması gereken bir durumla karşı karşıyayız demektir.

Bu bulguları kısaca özetlersek

1. Ağrı inatçı ve çocuğun hareketlerini kısıtlıyorsa, uykudan uyandırıyorsa

2. Ateş, öksürük, kilo kaybı, halsizlik, cilt döküntüleri, adet düzensizlikleri, gibi genel hastalık belirtileri eşlik ediyorsa

3. İdrar-dışkı kaçırma, bacaklarda güçsüzlük, uyuşma-karıncalanma, gibi ciddi nörolojik belirtiler varsa

4. Ağrı bacaklara yayılıyorsa

5. Trafik kazası veya düşme gibi bir travma sonucu ortaya çıkmışsa

Çocukların ilköğretim dönemin başı olan 1-5 sınıf dönemi, çocukların büyüme-gelişmesinin hızlı olduğu bir dönem olup, bu dönemde ağır işlerde çalışma, çeşitli hastalıklar büyümeyi olumsuz etkileyebilir. Bu dönemde uygunsuz pozisyonlarda uzun süre oturma, vücut yapısını bozacak şekilde uygunsuz, bir de ağır sırt çantalarının taşınması vücudun duruş şeklinde olumsuz değişikliklere yol açarak, kalıcı şekil bozukluklarına yol açabilir.

Sırt çantası ve sırt ağrısı

Sırt çantası kullanan çocuklarda sırtta rahatsızlık ve ağrı çok sık rastlanan bir durumdur. Ağır sırt çantaları taşımak omuz ve sırta binen yükü arttırarak, kaslarda yetersizlik ve hasarlara neden olabilir. Ve sonuçta bu çocuklar erken yaşta, kötü duruş pozisyonuna sahip veya kambur yürüyen bireyler haline gelebilirler.

Sırt çantası taşımaya bağlı sorunları önleyebilmek için, öncelikle çanta boyutları çocuğa uygun olmalı, ne çok büyük, ne de çok küçük olmamalıdır. Kalça kayışı kullanımı, ağır çantalar yüzünden bele binecek yükün azalmasına katkıda bulunabilir. Arka kısmı yumuşak, kayışları geniş ve yumuşak çanta kullanılmalıdır. Sırt çantasının her iki kayışı birlikte kullanılmalı ve belin 4-5 cm yukarısında duracak şekilde ayarlanmalıdır. Özellikle çantanın tek omuza asılması ciddi sorunlara yol açabilir.

Sırt çantasının içindeki ağırlık eşit olarak dağıtılmalı, çantanın sırta asıldığında bir taraf doğru eğilmemesi gerekmektedir. Sırt çantalarının düzenli ve cep ve fermuarları kapalı bir şekilde taşınması uygundur. Çanta ağırlığı çocuğun ağırlığının %10’unu, en fazla %15’ini geçmemelidir. Mümkünse tekerlekli çanta kullanımı da önerilebilir.

Öğretmenle işbirliği yapılarak, gereksiz kitapların okulda bırakılabileceği bir dolap ortamının sağlanması, bu imkanın olmadığı durumlarda maddi imkanlar çerçevesinde eğer mümkünse ağır bazı kitapların 2. bir tanesinin evde de bulundurulması, haftalık ders programlarının etkin kullanımı gibi bazı yöntemler uygulanarak çanta yükü hafifletilebilir.

Uzun süre uygunsuz pozisyonda oturmak

Çocukluk çağında bel-sırt ağrılarının diğer önemli ve de sık rastladığımız bir sebebi de uzun süre uygunsuz pozisyonlarda oturmaktır. Özelikle uygun olmayan masa-sandalye ikilisi bu duruma yol açmaktadır. Günümüzde giderek daha sık rastladığımız uygun yükseklikte olmayan bilgisayar masaları ve klavye taşıyıcıları, ekran ve klavyenin aynı düzlemde bulunmaması ve bu ortamlarda uzun süre çalışma ve maalesef çok uzun saatler bilgisayarda oyun oynamak, internette gezinmek, arkadaşlarla yazışmak gibi çağımızın dertleri çocuklarda ciddi bel-sırt ağrılarına ve ileride düzeltilemeyen şekil bozuklularına yol açabilir. Bu tür aktiviteleri kısıtlamak, aralarda mola verilmesini sağlamak, molalar sırasında tutulmuş kasları açacak, çok zorlamayan germe egzersizlerinin yapılması bu tür sorunları azaltacaktır.

Kaza sonrası

Eğer bel-sırt ağrısı bir kaza sonrası aniden ortaya çıkmış ise, öncelikle yumuşak doku yaralanmaları, büyüme plağı kayması gibi nedenlere bağlı olabilir. Genellikle bir travma sonrası başlayıp uzun süre devam eden kronik bel ağrılarında ise omurga kırığı (spondilolizis), omurga kayması (spondilolistezis) akla gelmelidir. Bu iki hastalık özellikle jimnastik ve benzeri sporlar ile uğraşan çocuklarda, belirgin bir travma olmadan da ortaya çıkabilir

Omurga ve omirilik tümörleri – enfeksiyonları

Çocuklarda bel ve sırt ağrısı özellikle geceleri artıyor, uykudan uyandırıyorsa ve bu bulgulara kilo kaybı, yorgunluk, nedeni açıklanamayan ateş eşlik ediyorsa omurga ve omurilik tümörleri veya enfeksiyonları da akılda tutulmalıdır.

Bel ve sırt ağrısı ile birlikte, kollara veya bacaklara yayılan ağrı, kuvvet kaybı, uyuşukluk, hissizlik, idrar ve büyük abdest kaçırma gibi bası düşündüren nörolojik bulgular varsa yine tümör, enfeksiyon ve omurilik içindeki anomaliler akla gelmelidir. Buna benzer bulguların görüldüğü bel fıtığı ise nadir olmakla beraber çocuklarda da görülebilir.

Romatizmal hastalıklar

Sırtta kamburlaşmayla giden Scheuermann hastalığı, Juvenil romatoid artrit ve ankilozan spondilit gibi bazı romatizmal hastalıklar da çocuklarda bu soruna neden olabilir. Tümörler kemik tümörü olabildiği gibi omurilik tümörü, hatta çok genel bir kanser türü olan lösemi bile olabilir. Tabii ki ek bulgular, laboratuvar incelemeleri ve/veya görüntüleme yöntemleri ayırıcı tanıda doktora yardımcı olacaktır.

Bel Ağrısı – Sırt Ağrısı tedavisi

Basit nedenlerde tedavi istirahat, basit ağrı kesiciler, uygun doğru oturma, ayakta durma pozisyonları ve ağır bir şeyi kaldırmak için dizden bükülerek eğilerek kaldırma tekniklerinden ibarettir. Tabii ki bu kuralların çocuklar tarafından iyi algılanabilmesi için öncelikle ebeveynler tarafından iyi uygulanması gerekir.

Bel sağlığı açısından kötü duruşu düzeltmek için ebeveynler çocuklarını sıkça uyarırlar. Oysa sık uyarı çocukların bu alışkanlıklarını düzeltmez. Bunu düzeltmek için en iyi yöntem çocuğun yaşına, boyutlarına ve fiziksel yapısına uygun sporlara teşvik etmektir. Çocuğa uygun olmayan veya aşırı zorlanmaya neden olacak şekilde bir spor da, yukarıda bahsettiğimiz gibi bel-sırt sorunlarına yol açabilir.

Her ne olursa olsun bel-sırt ağrısı, istirahat, basit ağrı kesicilerle geçmiyor uzun sürüyor ve/veya bahsedilen ciddi hastalık belirtileri eşlik ediyorsa mutlaka öncelikle bir çocuk hekimine ve hatta gerekirse çocuk ortopedisi ile ilgilenen bir uzmana götürmeniz gerekir.