Antibiyotiklerin Akılcı Kullanımı

Tıbbi koordinatörümüz Uzm. Dr. Anıl Yeşildal, TV8’de “Günaydın Doktor” programına konuk oldu. “Antibiyotiklerin Akılcı Kullanımı” hakkında bilgiler verdi.

Not: Buradaki içerik izlediğiniz videoya ait metindir.

Ceyda Düvenci

En sevdiğim konu başlığı ile yine karşınızdayız “Günaydın Doktor” olarak, “Antibiyotikler” . Beylikdüzü Acıbadem Tıp Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Anıl Yeşildal konuğum. Hoşgeldiniz Anıl Bey.

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Nasılsınız?

Ceyda Düvenci

Çok teşekkür ederim, çok iyiyim. Antibiyotiğe karşı bir anneyim. Bilmiyorum doğru şeyler söylüyor muyum ama minicik bir burun akıntısında ya da minicik bir öksürükte hemen antibiyotik veren doktorlara tamamen karşıyım. Kızım 7 yaşında oldu. İlk kez bu sene hiç anlamadığımız bir hastalık 2,5 ay devam ettiği, soğuk algınlığı ve artık ağır öksürüğe döndüğü için üzülerek ilk kez antibiyotik kullandım 7 yılın sonunda. Bundan dolayı da kendimi çok kötü hissediyorum.

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

O kadar kötü hissetmeyin.

Ceyda Düvenci

Buradan beni rahatlatacağınızı umuyorum. Antibiyotik nedir? bir zamanlar vazgeçemediğimiz şey artık nihayet neden sevilmiyor?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Evet antibiyotik zaten kelime anlamına baktığınızda anti: “karşı” demek, bios: “yaşam” demek yani yaşam karşıtı bir maddeyle karşı karşıyayız. Bu durumda bunun sadece hastalık yapan bakterileri öldürdüğünü düşünmek biraz hayalperestlik olur ve artık bu yüzyılda, yüzyılın ortalarına doğru artık anlaşıldı ki; birçok hastalıkların temelinde yatan şey sağlıklı bakterilerin ki bugün steril zannettiğimiz idrar, steril zannettiğimiz gözde bile artık flora bakterileri olduğu biliniyor ve tüm sağlığımızı aslında bunlar yönetiyor. Dolayısıyla sık antibiyotik kullanımı daha buradan baştan çok ciddi sorunlar yaratıyor. Antibiyotik sadece bakterileri öldürür ve istatistiklere göre enfeksiyonların %90-95’i yüksek ateş dahil virüslere bağlıdır. Dolayısıyla her yazılan 100 kutu antibiyotiğin 95’i boşa yazılmıştır diyebiliriz.

Ceyda Düvenci

Ama bir o kadar da zararlı. Şimdi bildiğim şeyleri sormak istiyorum size…
1- “Antibiyotikle bir haftada, antibiyotiksiz 7 günde…” derler yani aynıdır. Doğru mudur bu cümle? Tabii ki hastalığa göre değişir de…

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Tabii ki hastalığa göre değişir. Aslında doğrudur ama bir süre bu antibiyotiksiz iyileşme stratejilerini uyguladıkça bir süre sonra bu hastalıkların süresi de kısalmaya başlar çünkü bağışıklık sistemi ne zaman ne yapacağını çok iyi bilir ve eğitimli olur. Anneler hep üzülüyorlar işte “5 aylık bebek ateşi çıktı” işte “öksürüyor” ben hep onlara diyorum ki; üzülmeyin yani bağışıklık sisteminizi  spor salonuna gönderiyormuş gibi düşünün ve antibiyotiksiz iyileştiğiniz her viral enfeksiyon bağışıklık sisteminize artı 1 puan yazar, gol atar.

Ceyda Düvenci

Ben de öyle tabi ikinci çocuk olduktan sonra anne olarak kendi paylaşımlarından da bahsedeceğim… İkinci Çocuk olduktan sonra tabi kızım okuldan hastalıkları taşıdı. Ali ilk 1 yaşına kadar ilk bir yıl yani çok hasta oldu ama ben mesela doğru mu yapıyoru mu aslında bir yandan temize geçmeye çalışıyorum… Böyle 38,7’ler, 38,8’ler ateş oralara gelene kadar hiç müdahale etmedim çünkü bende şöyle bir bilgi var ki; ateş aslında vücudun mikropla tanışması ve onunla mücadelesi ve buna biraz izin vermek lazım bu doğru mu?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Kesinlikle doğru. İnternette araştırırsanız benim bir yazım var “Ateş Düşürücüler Gizli Düşmanımız” diye… Aslında olayın noktası oradan başlıyor, biz her ateşi düşürüyoruz. Halbuki ateş o mikrobu öldürmek için çıkıyor, biz onu soğutalım diye çıkmıyor. Pişmiş aşa soğuk su katmak diye bir deyim var ateş düşürücüler için bu aynen geçerli. Ben genellikle 5 yaşa kadar… aslında hiç kullanmamak lazım ama anneler çok korkuyor Türkiye’de ciddi bir ateş fobisi var. O yüzden 38 buçuğu geçmeden 5 yaşa kadar vermeyin diyorum.

Ceyda Düvenci

Tamam doğru bir şey yapıyorum o zaman  yani 38.7….

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

5 yaşından sonra 39, çocuk 10 yaşında 40 bile olsa vermeyin diyorum. Çünkü  41 dereceye kadar hücre hasarı olmadığı ateşin vücuda zararı olmadığı birçok çalışma ile gösterilmiş. Yoğun bakımlarda yapılan çalışmalar var. Sepsisli ağır ölümcül hastalıklarla, enfeksiyonlarla yatan hastalarda da ateş düşürücü verilmeyenlerde mortalitenin yani ölüm oranlarının daha düşük olduğu gösterilmiş.

Ceyda Düvenci

5 yaşa kadar 38 buçuk normal diyorsunuz, 5 yaşından sonra 39 mu normal diyorsunuz?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Yani normal demiyorum, müdahele edilmeyebilir diyorum. Ateşli havale 5 yaştan sonra zaten görülmüyor ve en sık bilinen yanlışlardan biri de ateşli havaleyi önlemiyoruz biz ilaç vererek. Çoğu çocuk ateşli havale zannedilerek acile geliyor. Aslında o ateşli havale soğutulmuş bir ateşli havale, ilaç bunu önlemiyor, bu genetik bir şey olacaksa oluyor. Olasılık çok fazla değil %5 ve… Diyelim geçirdi binlerce çocukla yapılmış çalışma var. Hiç kimse ne sakat kalıyor, ne herhangi bir zeka özür oluyor.

En çok yanlış şurada yapılıyor; eskiden Menenjit diye bir belamız vardı aşılamadan önce. Bu aşılamalar sayesinde Menenjit neredeyse tarihe karıştı. O eski bizim anneannelerimizin, dedelerimizin çağında ateşli hastalık geçirip de sakat kalan insanlar ateşli havale değil onlar menenjitler ve menenjit geçirdikleri için hastalıktan dolayı sakat kaldılar, özürlü oldular ateşten dolayı değil.

Ceyda Düvenci

Evet işte bunlar hep bizim tazelememiz gereken bilgiler.

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Antibiyotik derken çok farklı noktalara geldik ama çok iyi oldu bu konuyu açtığınız.

Ceyda Düvenci

Evet bu önemli diye düşünüyorum çünkü… Antibiyotik bağımlılık yapar mı? yani siz bir rahatsızlığa, bir hastalığa ya da bir mikrobik rahatsızlığa izin vermediniz ve vücut kendini tedavi etmedi, antibiyotikle baskıladınız ve iyileştirdiniz. Vücut antibiyotiğin kendini iyileştirmesine alışır mı?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Aslında bunu gerçek anlamda bir uyuşturucu madde bağımlılığı gibi diyemeyiz ama bağışıklık sisteminin doğru tepkileri vermesini önlüyoruz, bağışıklık sisteminde sapmalar ortaya çıkıyor. Ne zaman ne yapacağını bilemiyor, aşırı tepkiler verebiliyor veya suskun kalabiliyor, cevap veremiyor. Antibiyotik, bağışıklık sisteminin dengesini bozuyor yani çünkü bağışıklık sisteminin ana orkestrası faydalı bakteriler. Bunları azalttığınız zaman bağışıklık sisteminde sapmalar ortaya çıkıyor.

Hep güçlü diyorlar… Hayır güçlü değil dengeli olması gerekiyor, bağışıklık sisteminde denge unsuru çok önemli. Eğer fazla güçlü olursa Otoimmün Hastalık dediğimiz bağışıklık sisteminin vücudun kendi hücrelerine saldırdığı bir… duymuşsunuzdur Haşimato Tiroiditi var, işte Diyabet var ya da Multipl Skleroz gibi hastalıklar var… Bunların hepsi Otoimmün Hastalıklar ve vücut kendi hücrelerini hasta zannediyor bağışıklık sistemi. Alerji yine aynı şekilde…

Ceyda Düvenci

Yani bağışıklık sistemi yüksekse de problem.

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Evet. Fazla çalışıyorsa, gereksiz yere çalışıyorsa da problem. Az çalıştığı zaman da ne oluyor? bu sefer enfeksiyon hastalıkları, kanser gibi patolojik hücrelerin öldürülmesi gereken hastalıklar bu sefer artmaya başlıyor. O yüzden denge… bu dengeyi en güzel sağlayan şey de 1) Normal doğum,  2) 6 ay Sadece anne sütü, 3) Mümkünse hiç değilse 1 yaş hatta mümkünse 2 yaşa kadar hiç antibiyotik kullanmadığımız takdirde gerçekten çok sağlıklı bir bağışıklık sistemimiz oluyor. Ben çok üzülüyorum yani… Teşhisi konuyor, 6. hastalık deniyor… hani virüs belli, teşhis te konmuş halen antibiyotik veriliyor. Ben bunu algılayamıyorum yani.

Ceyda Düvenci

Ben zaten etrafımda arkadaşlarımın antibiyotik reçeteleri ile dolaşıyor olmasını ve artık eczanelerden Aspirin gibi antibiyotik alınmasını da hiç anlamıyordum. Anladığım kadarıyla biraz önlendi.

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Evet yaklaşık herhalde 2 yıl oluyor Sağlık Bakanlığı’nın güzel bir projesi var. Antibiyotik konusunda bir kere reçetesiz satılması yasaklandı. Şu anda kamu spotları var, eczanelerde var, televizyonda sürekli yayınlanıyor. Bence ateş düşürücüler için de böyle bir şey yapılmalı. Tüm soğuk algınlığı ilaçlarının içinde ateş düşürücü var. Çocuğun yani ben kulağı ağrıyor diye, oradaki sıvıyı azaltacağım diye, birazcık dekonjestan vermek istiyorum diye neden aynı zamanda ağrı kesici – ateş düşürücü vermek zorunda kalayım ki?

Ceyda Düvenci

İşte doğru yönlendirmek çok mühim. Bir küçük sorum daha var antibiyotik ile ilgili… Antibiyotiğin faydalı bakterileri de öldürdüğünden bahsettiniz ve bağırsaktaki faydalı bakterilerin çok kıymeti var hepimiz için, sağlığımız için bunu biliyoruz. Antibiyotik kullanımının yanında bağırsak florasını düzenleyecek bir ek takviye kullanılmalı mıdır? Çünkü ben birçok doktorun antibiyotiği tek başına verdiğini de görüyorum. Hani kaybettiğimiz faydalı bakterileri geri alabileceğimiz bir takviye ile mi kullanılmalı ki illa kullanılacaksa?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Evet kesinlikle… İlla kullanılacaksa mümkünse en az bir hafta on gün antibiyotikle birlikte verilmeli. Ama bazen öyle çocuk geliyor ki bana; işte 6 aydır kutu kutu antibiyotik kullanmış hani öyle bir kere falan değil… O zaman ben o çocuğu tekrar, hani kaba tabirle fabrika ayarlarına geri döndürebilmek için bazen 2 ay – 3 ay probiyotik vermek durumunda kalıyorum.

Ceyda Düvenci

Probiyotik alması lazım değil mi?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Evet. Probiyotik bakteriler bazen 2 ay – 3 ay sürekli vermek zorunda kalıyorum ya da İdrar yolu tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonu olan bebekler var bazı anatomik bozukluklar nedeniyle… Onlar bazen 6 ay, 1 yıl gerçekten düşük doz devamlı antibiyotik almak zorunda kalıyorlar. Çünkü bunu almazlarsa bu sefer böbrek hasarı olabiliyor, böbrek yetmezliğine gidebiliyor. O yüzden burada bir mecburiyet var. Bu çocuklara da antibiyotik aldıkları sürece mesela ben 6 ay – 1 yıl boyunca sürekli probiyotik veriyorum.

Ceyda Düvenci

Son sorum: Kulak iltihaplarında en çok çevremdeki anne olan arkadaşlarımdan duyuyorum… Çocukları Kulak İltihabı olduğunda “Ama beyne en yakın nokta, ben antibiyotik vermek zorundayım…” gibi bir bir duyguları var. “O iltihabın bir an önce kuruması lazım, kendi akışına bırakamam, bu antibiyotiği almalı…” . Gerçekten böyle bir şey doğru mu? yoksa aslında orası da kendi kendini tedavi edebilir mi?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Çok çok nadir böyle bir komplikasyon olabilir ama bunu basit bir şurup vererek önleyemeyiz. Bu, o kişinin anatomik yapısı, genetik özellikleri bir çok faktör burada devreye giriyor. O komplikasyon olacaksa eğer zaten siz o antibiyotik şurubu verseniz de olur. Ben açıkçası bunu vererek böyle komplikasyonların önlendiğine asla inanmıyorum.

Klinik tecrübemde bakıyorum ki; Otit olanların yine %90’ı değilse bile en az %60-70’i viral. İlk muayenede eğer çok şiddetli ve sürekli bir kulak ağrısı… Çocuk var der ki; “Kulağım ağrıyor anne” ,ama sonra oyuna dalar 3 saat boyunca kulağının ağrıdığını söylemez bu başka… Bir de kapınızdan ağlayarak “Kulağım ağrıyor” diye giren bir çocuk var, ikisi aynı kefede olamaz.

Muayene bulguları çok farklı yorumlanıyor. Hafif bir pembelik de Kulak İltihabı deniyor, affedersiniz davul gibi şişmiş bir kulak zarı kıpkırmızı buna da “Kulak İlthabı” deniyor. Halbuki ikisi aynı değil. O ilk söylediğim hafif vakayı birazcık kulak sıvısını azaltan, kulaktaki nasıl burun tıkanıyor, kulaktaki östaki kanalı da tıkanıyor. Bu tıkanıklığı açan bir  şurup ve burun damlası ile 5 gün sonra çocuğu gördüğümde inanın %60 – 70’i düzelmiş oluyor. Hastayı yakından takip etmek önemli, tekrar görmek önemli. Olasılıkları ona anlatıp ne zaman tekrar gelmesi gerektiği… bazen ertesi gün bile çok kötüleşebilir. Büyük olasılıkla da 5 gün sonra iyileşiyor.

Ceyda Düvenci

Çok teşekkür ediyorum Dr. Anıl Yeşildal. Bize dediniz ki; antibiyotik kullanmayın aslında… Yani belli bir yere kadar vücudumuzun savaşmasına izin verin, zaten antibiyotiğe gelene kadar önleyici tedaviler var. Bunları deneyin diyorsunuz değil mi?

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

Evet. Anne babalara önemli birkaç mesaj verebilir miyiz vaktimiz varsa?

Ceyda Düvenci

Tabii lütfen.

Uzm. Dr. Anıl Yeşildal

En çok antibiyotik verilen sebeplerden biri ateş. Ateş oysa 40 derece olabilir, altıncı hastalık, el ayak ağız hastalığı… Mutlaka kan tahlili istesinler. 6 aylık bebekte sadece muayeneye bakarak, ateşe bakarak antibiyotik vermek çok yanlış. Kan sayımı, CRP diye bazı tahlillerimiz var, yorum da çok önemli. CRP biraz yüksek hemen kanında mikrop var ama kan tahlilinde başka bulgular var onları da çok iyi yorumlamak gerekiyor. Yani gerçekten kılı kırk yarmak gerekiyor. İkinci sebep; boğaz iltihabı, kızarık boğaz ya zaten  pembe bir organa bakıyorsunuz. Kime göre kızarık, ne kadar kızarık? çok göreceli bir kavram. Bembeyaz boğazlar bile bazen bir Adenovirüs, Ebstein Barr Virüs (EBV) ‘e bağlı olabiliyor. Boğaz kültürü alırsınız, acilse hızlı test alırsınız pozitif ise başlarsınız yoksa beklersiniz bunun başka bir bilimsel açıklaması yok. Bütün gelişmiş ülkelerde böyle bu.

Ceyda Düvenci

Verdiğiniz bilgiler için size çok teşekkür ediyoruz, tekrar bekliyoruz. Evet efendim gördüğünüz gibi antibiyotik öyle hemen ilk tehlike anında camı kırınız ilacı değil. Uzman doktorunuza, doğru teşhislerde bulunan doktorunuza güvenerek antibiyotiksiz de mikroplardan kurtulmak mümkün. Birazcık çocuğunuza alan yaratmak gerekiyor sanıyorum. Biz devam ediyoruz yeni konularla bilgilenmeye, birazdan devam ediyoruz.