Anne Karnında Gelişim Geriliği (SGA)

Gebelik Yaşına Göre Küçük Doğan Bebeklerin Büyüme Özellikleri

Gebelik yaşına göre küçük doğan bebekler İngilizce adı olan “small for gestational age”in baş harflerinden kısaltılarak SGA bebekler olarak tanımlanmaktadır.

Gelişim geriliği (SGA) nedir?

SGA, tanım olarak zamanında doğan bir bebeğin ~ 2500 gram altında olmasıdır. Her gebelik haftası için beklenen normal doğum tartılarını gösteren tablolara veya eğrilere bakarak hangi bebeklerin SGA olduğu anlaşılabilir. SGA’ya neden olan en önemli olay anne karnındaki fetusa yeterli besin maddesinin geçememesidir. Annenin tansiyon yüksekliği, şeker, böbrek, kalp hastalıkları ve kansızlığı veya beslenememesi veya plasenta ile ilgili bozukluklar en önemli nedenlerdir. Bunun dışında fetusun sigara, alkol gibi toksik maddelere maruz kalması ve fetusun bazı kalıtsal hastalıkları da SGA’ya neden olur. Anne yaşının ileri veya çok genç olması, annenin boyunun kısa veya tartısının düşük olması da SGA doğum ile sonlanabilir. Anne karnındaki fetusun büyümesini kontrol eden büyüme faktörleri ve hormonları fetusa geçen besi maddeleri düzenler. Ancak SGA’lı bebeklerin yaklaşık %40’ında altta yatan neden belli değildir.

SGA doğan bebeklerin büyümeleri

SGA’nın sıklığı doğumların % 3-5’i kadardır. SGA doğan bebeklerin % 85-90’ı büyümede yakalama yapar ve tartı ve boy olarak normal değerlere ulaşır. Büyümede yakalama en fazla doğumdan sonraki 6 ay içinde ve sıklıkla ilk 2 yaş içinde olur. Doğum boyu ne kadar uzunsa, doğum tartısı ne kadar yüksekse, anne-baba boyu uzunsa, doğumdan sonra bebeğin ilk 6 ay beslenmesi iyi ise SGA’lı bebeklerin büyümede yakalama yapma olasılığı o kadar yüksektir. SGA doğan bebeklerin % 10-15’i büyümede yakalama yapamaz ve kısa kalır. 2 yaşında boy kısa ise, nihai boy da kısa kalacak demektir. Büyümede yakalama yapamayan bu çocukların boyları toplum ortalamasından 12 cm daha kısa olur ve kısa erişkinlerin ~ % 20’sini SGA’lı bireyler oluşturur. Kısa boylu kalan SGA’da nihai boy erkeklerde 152- 160 cm, kadınlarda 140-147 cm kadardır.

Gelişim geriliği olan çocukların özellikleri

SGA’lı çocukların sıklıkla anne–babaları da kısa olup, büyümeleri yavaştır. İştahları az ve zayıftırlar. El ve ayaklar küçük, omuz ve kalça dar, yüz küçüktür. Geniş bazlı toplum çalışmalarında SGA’lı çocukların okul başarılarının ve ileri yaşlarda iş başarılarının düşük olduğu, dikkat azlığı, davranış bozukluğu ve sosyal uyum azlığı gibi bulguların görüldüğü gözlenmiştir. Kısa boylu kalan SGA’larda ve doğumda baş çevresi düşük olanlarda bu bozukluklar daha sıktır.

Aşağıdaki videoda Prof. Dr. Nurçin Saka, “Çocuk Diyabetinde Şeker” takibini anlatıyor.

Gelişim geriliği olan çocukların tedavisi

Kısa boylu kalan SGA’lı çocuklara büyüme hormonu tedavisi verilirse, bu çocukların nihai boyları normal değerlere erişmektedir. Tedavi ile bu çocukların sosyal uyum ve özgüvenlerinin arttığı ve zeka gelişimlerinin daha iyiye gittiği gösterilmiştir. Ancak uzun dönemde tedavinin bu açıdan etkileri konusunda henüz yeterli veri yoktur. Tedavi ile iştah ve kilo artar; kas dokusu artar, yağ dokusu azalır. Tedaviye ne kadar erken yaşta başlanırsa ve uygun doz büyüme hormonu verilirse, yanıt o kadar daha iyi olmaktadır.

SGA’lı çocukları boy kısalığı dışında ileri yaşlarda bekleyen diğer sorunlar hipertansiyon, koroner kalp hastalıkları, diyabet, yağ yüksekliği ve osteoporozdur. Özellikle küçük doğup aşırı tartı alan ve şişmanlık gelişen çocuklarda bu riskler daha fazladır. Ayrıca bu çocukların doğurganlıklarının da olumsuz etkilendiğini gösteren çalışmalar vardır.
Özet olarak SGA doğan bebekleri erken tanımamız ve ilk yıllarda yakından izlememiz son derece önemlidir. Eğer ilk iki yaşta bu çocukların büyümesi yeterli değilse, mutlaka uzmanlara sevk edilmeli ve büyüme hormonu tedavisi açısından değerlendirilmelidir.
Bu tip çocukların boy kısalığı dışında ileri yaşlarda farklı sorunları gelişebileceği için izlenmeleri ve özellikle şişmanlıktan korunmalarının sağlanması gerekir.